Sengol : नव्या संसदेत बसवण्यात येणारा 'सेंगोल' म्हणजे आहे तरी काय? जाणून घ्या

28 मे रोजी संसदेच्या नवीन इमारतीचे उद्घाटन होत आहे. यानिमित्ताने संसदेत सेंगोलही बसविण्यात येणार आहे. काय आहे हे सेंगोल आणि सेंगोलचे नेहरूंशी काय नाते होते, हे जाणून घेऊया.

नवी दिल्ली : केंद्रीय व्हिस्टा प्रकल्पांतर्गत पंतप्रधान नरेंद्र मोदी 28 मे रोजी संसदेच्या नवीन इमारतीचे उद्घाटन करणार आहेत. त्याची तयारी पूर्ण झाली आहे. गृहमंत्री अमित शहा यांनी आज ही माहिती दिली. यानिमित्ताने आणखी एक जुनी परंपरा पुनरुज्जीवित होणार आहे. याला सेंगोल परंपरा म्हणतात. चोल काळापासून ही परंपरा चालत आली आहे. मौर्य काळातही ही परंपरा अस्तित्वात होती असे काही इतिहासकारांचे मत आहे.

सेंगोलचा अर्थ : सेंगोल म्हणजे - संपत्तीने संपन्न. हे शक्तीचे प्रतीक मानले जाते. तो स्पीकरच्या अगदी शेजारी ठेवला जाईल. त्याच्या वर नंदीची मूर्ती आहे. इंग्रजांनी 14 ऑगस्ट 1947 रोजी हे सेंगोल भारतीयांना हस्तांतरित केले होते. देशाचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांनी त्याला स्वीकारले होते. आपण त्याला स्वातंत्र्याचे प्रतीक देखील म्हणू शकतो. लॉर्ड माऊंटबॅटन यांनी ते नेहरूंना दिले. याचा अर्थ ब्रिटिशांनी औपचारिकपणे भारतीयांकडे सत्ता हस्तांतरित केली असा होतो.

सेंगोलला नेहरूंच्या स्वाधीन केले : या परंपरेबद्दल नेहरूंनाही काही माहीती नव्हती. मग नेहरू सी. राजगोपालाचारी यांच्याशी बोलले. राजगोपालाचारी यांनी ही परंपरा नेहरूंना तपशीलवार समजावून सांगितली. यानंतर, सेंगोल तामिळनाडूतून आणण्यात आले आणि 14 ऑगस्ट 1947 च्या रात्री साडेअकरा वाजता नेहरूंच्या स्वाधीन करण्यात आले. सेंगोल त्यांच्याकडे सोपवण्याचा अर्थ असा की सत्तेचे हस्तांतरण झाले आणि आता तुम्ही तुमचे काम निष्पक्षतेने करा. मात्र, नंतरच्या काळात ही परंपरा विसरली गेली आणि अनेकांना त्याबद्दल काहीच माहिती नाही.

सेंगोलचा संबंध चोल साम्राज्याशी : काही इतिहासकार असे मानतात की सेंगोलचा संबंध चोल साम्राज्याशी आहे. तेव्हापासून ही परंपरा सुरू आहे. अशीही माहिती आहे की 1947 मध्ये तमिळ विद्वानांना उद्घाटन समारंभासाठी आमंत्रित करण्यात आले आहे, जेणेकरून ते याला पुन्हा स्थापित करू शकतील. त्यानंतर सेंगोल अलाहाबादच्या संग्रहालयात ठेवण्यात आले होते.

राजदंड म्हणूनही वापर : सेंगोलला सोने किंवा चांदीपासून बनवले जाते. पूर्वीच्या काळी राजे त्याला सोबत घेऊन जात असत. यावरून त्यांचे वर्चस्व आणि अधिकार दिसून येत असे. सेंगोल परंपरेचा उल्लेख मौर्य काळातही होता. नंतर हा सेंगोल राजदंड म्हणून ओळखला जात असे. नंतरच्या काळात गुप्त, चोल आणि विजयनगर साम्राज्यांनीही ही परंपरा पाळली. मुघल आणि इंग्रजांच्या काळातही याचा वापर होत होता.

हेही वाचा :