मुंबई - भारतीय राष्ट्रध्वज (तिरंगा) २२ जुलै १९४७ला, भारताला स्वातंत्र्य मिळण्याच्या २४ दिवस आधी अंगीकारला गेला. २४ मार्चला इंंग्रजांनी लवकरच भारत सोडून जाण्याचा आपला निर्णय जाहीर केला. स्वतंंत्र भारताचा ध्वज कसा असावा हे ठरविण्यासाठी तातडीने एक समिती नेमली गेली. त्यानंतर घटना समितीने २२ जुलैला या ठरावाला मंंजुरी दिली. तो दिवस भारत ध्वज स्वीकृती दिन म्हणून साजरा केला जातो.
परिचय- जगातील प्रत्येक स्वतंत्र देशाचा त्यांचा स्वतःचा ध्वज आहे. स्वतंत्र देशाचे ते चिन्ह आहे. भारताचा राष्ट्रीय ध्वज हा क्षितिजाला समांतर म्हणजे आडवा तिरंगी ध्वज असून त्यावर गडद केसरी रंग अगदी वर आहे. मध्यभागी पांढरा तर तळाला हिरवा रंग समप्रमाणात आहेत. पांढऱ्या पट्ट्याच्या मध्यभागी नेव्ही ब्ल्यू रंगाचे अशोक चक्राचे प्रतिनिधित्व करणारे चक्र आहे. त्याची रचना सम्राट अशोकाच्या सारनाथ येथील अशोक स्तंभावरुन घेण्यात आली आहे. हे चक्र त्याच्या राजधानीची रचना भासते. त्या चक्राला २४ आरे आहेत.
ध्वज स्वीकृती दिनः
राष्ट्रीय ध्वज स्वीकृती दिन हा २२ जुलैला साजरा केला जात असून भारतीय ध्वजाबाबत लोकांना जागृत करण्याचा उद्देष्य त्यामागे आहे. जो ध्वज कोट्यवधी भारतीयांचा समावेश असलेल्या संपूर्ण राष्ट्राचे प्रतिनिधित्व करतो. ब्रिटिश राजवटीपासून भारताला स्वातंत्र्य मिळाले आणि १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी भारताला जे स्वातंत्र्य मिळाले. ज्याद्वारे सर्व भारतीयांना देशाच्या कोणत्याही भागात जाण्याचा प्रत्येक अधिकार आणि संधी प्राप्त झाली. राष्ट्रीय ध्वज दिन साजरा करण्याच्या माध्यमातून, आम्ही राष्ट्रीय ध्वजाचा स्वीकृती दिन, आमच्या राष्ट्रीय ध्वजाचे महत्व यांचे पुन्हा स्मरण करत असतो आणि त्याला अत्यंत मनोभावाने सॅल्युट, आदर आणि सन्मान देत असतो त्याचप्रमाणे आमच्या नव्या पिढ्यांपर्यंत भारतीय संस्कृती आणि परंपरांचे नेतृत्व करतो.
राष्ट्रीय ध्वज स्वीकृती दिन का साजरा केला जातो-
२२ जुलै रोजी भारतीय राष्ट्रीय ध्वजाचा स्वीकार करण्यात आल्याच्या स्मृत्यर्थ हा दिन साजरा केला जातो. देशभक्तीच्या खऱ्या अर्थाचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी तसेच भारतीय लोक विशेषतः तरूण आणि भावी पिढ्यांमध्ये स्वातंत्र्याचा खरा अर्थ आणि उर्जा निर्माण करण्यासाठी भारतीय राष्ट्रीय ध्वजाचा स्वीकार करण्यात आला. राष्ट्रीय ध्वज स्वीकृती दिन साजरा करण्याचे आणखीही एक महत्व असून त्याद्वारे भारतीय राष्ट्रीय ध्वजाची किमत लोकांना कळावी आणि भारतीय ध्वजाचा इतिहास समजावा, म्हणूनही तो साजरा केला जातो. भारतीय राष्ट्रीय ध्वज हा संपूर्ण देशाचे प्रतिनिधित्व करत असल्याने लोकांनी त्याचा आदर केला पाहिजे.
भारतीय राष्ट्रीय ध्वज स्वीकृती दिनाचा इतिहास-
भारतीय राष्ट्रीय ध्वजाची रचना पिंगाली वेंकय्या यांनी केली असून २२ जुलै १९४७ रोजी प्रथम भारतीय घटक विधानसभेच्या बैठकीत त्यास मान्यता देण्यात आली. म्हणून १९४७ पासून तो २२ जुलै रोजी साजरा केला जात आहे. सध्याच्या स्वरूपातील राष्ट्रीय ध्वज घटक विधानसभेच्या बैठकीत त्याला भारतीय अधिराज्याचा अधिकृत ध्वज म्हणून जाहिर करण्यात आले, तेव्हापासून अधिकृतपणे अस्तित्वात आला.
आमच्या राष्ट्रीय ध्वजात होत गेलेली उत्क्रांती-
पहिला ध्वजः
भारताचा पहिला ध्वज कोलकत्यातील पारसी बेगन चौकात (ग्रीन पार्क) ७ ऑगस्ट, १९०६ रोजी फडकवला गेला, असे सांगितले जाते. त्या ध्वजावर तीन आडव्या रेषा असून त्या लाल, पिवळ्या आणि हिरव्या रंगाच्या होत्या.
दुसरा ध्वजः
यालाच सप्तर्षी ध्वज असे म्हटले जाते. २२ ऑगस्ट, १९०७ रोजी स्टटगार्ट येथील आंतरराष्ट्रीय समाजवादी काँग्रेसमध्ये तो फडकवण्यात आला.
तिसरा ध्वजः