वडोदरा (गुजरात) - जिल्ह्यातील कुम्हारवाडा, फतेहपूर येथे काही कारागीर राहतात. ते मातीचा वापर करून फटाके बनवण्यात नैपुण्य आहे. हे फटाके कोठी म्हणून ओळखले जातात. मात्र भारतीय बाजारपेठेत चिनी फटाक्यांचा वापर वाढल्यामुळे या फटाक्यांचे उत्पादन सुमारे दोन दशके थांबले.
वोकल फॉर लोकल -
चार शतके जुन्या असलेल्या या कलेचे पुनरुज्जीवन करण्यासाठी प्रमुख परिवार फाउंडेशन नावाच्या स्वयंसेवी संस्थेने मदत केली आहे. 'वोकल फॉर लोकल' या पंतप्रधान नरेंद्र मोदींच्या ब्रीदवाक्याने एनजीओला ही जुनी कला पुन्हा जिवंत करण्यासाठी प्रेरित केले. यामुळे हा कलाप्रकार नव्या पिढीसमोर तर ठेवता येईलच, शिवाय काही अत्यावश्यक रोजगारही उपलब्ध होईल. प्रमुख परिवार फाउंडेशनचे अध्यक्ष नितल गांधी म्हणाले, "हे फटाके 100 टक्के स्वदेशी आहेत. कोथ्या मातीपासून बनवल्या जातात. एका कुंभाराने त्या मातीचा वापर करून बनवल्या आहेत. चक्री कागद आणि बांबूपासून बनवल्या जातात. जास्तीत जास्त उपलब्ध करून देण्याचा आमचा उद्देश आहे. स्थानिक कलाकारांना रोजगार आणि पर्यावरणपूरक आहेत. ते वापरल्यानंतर विरघळतात. तसेच, ते लहान मुलांसाठी सुरक्षित आहेत. कोणीही हे फटाके वापरू शकतात. आमची थीम 'वोकल फॉर लोकल' आहे.
४०० वर्ष जुनी पद्धत -
रमण प्रजापती नावाच्या कारागिराने पुन्हा एकदा कोथ्या तयार करण्याचे श्रेय स्वयंसेवी संस्थेला दिले आणि ते म्हणाले की ते त्यांच्या हातात ठेवताना ते फोडू शकतील इतके सुरक्षित होते. "फटाके बनवण्याची ही ४०० वर्ष जुनी पद्धत आहे. जुने लोक कोथ्या बनवायचे. २० वर्षांपूर्वी ते फायदेशीर नव्हते म्हणून मी बंद केले. पण नंतर नितल भाई आले आणि मी त्यांना काही कोथ्यांचे नमुने दाखवले. मग मी व्यवस्था केली. मातीचे 2 ट्रॅक्टर किमतीचे आणि ते बनवले. या दिवाळीत मला कमाई करायला मिळाली. आम्ही 1-5 लाख कोथ्या बनवू शकतो," तो पुढे म्हणाला.
