ആഘോഷങ്ങള്‍ക്ക് മുന്നോടിയായും മറ്റും നമ്മള്‍ പലതരം സാധനങ്ങളിലും സേവനങ്ങളിലും കൂടുതലായി പണം ചെലവഴിക്കാറുണ്ട്. ചിലപ്പോഴൊക്കെ നിയന്ത്രണമില്ലാതെ നമ്മുടെ ബജറ്റിന് പുറത്തേക്ക് ചെലവഴിക്കല്‍ കടക്കാറുണ്ട്. പണം സമ്പാദിക്കുന്നതിനേക്കാള്‍ പ്രയാസമാണ് പലപ്പോഴും അത് വിവേകപൂര്‍വം ചെലവഴിക്കുക എന്നുള്ളത്.
പണം ചെലവഴിക്കലില്‍(ഉത്‌പന്നങ്ങളും സേവനങ്ങളും വാങ്ങല്‍) സങ്കീര്‍ണമായ മനോവ്യാപാരങ്ങള്‍ ഉള്‍പ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. വിവേക പൂര്‍വവും നമുക്ക് സംതൃപ്‌തി ലഭിക്കുന്നതുമായ പണം ചെലവഴിക്കല്‍ നടക്കണമെങ്കില്‍ അതിന് പിന്നിലുള്ള മനഃശാസ്ത്രത്തെ കുറിച്ച് അറിഞ്ഞിരിക്കണം. ഈ മനഃശാസ്ത്രത്തെകുറിച്ച് വിശദമാക്കുകയും ഇതിനെ അടിസ്ഥാനമാക്കി പണം ചെലവഴിക്കല്‍ മെച്ചമാക്കാന്‍ വേണ്ടി മൂന്ന് ടിപ്‌സുകളുമാണ് താഴെ കൊടുക്കുന്നത്.
സമയയാത്ര സന്തോഷത്തിന്‍റെ പ്രധാന സ്രോതസ്: മനുഷ്യമനസിന്‍റെ അത്ഭുതകരമായ സവിശേഷതകളിലൊന്ന്, നമുക്ക് മാനസികമായി 'സമയ യാത്ര'(time travel) ചെയ്യാൻ കഴിയും എന്നതാണ്. ആതായത് നമ്മുടെ മനസിന് ഭാവിയിലേക്കും ഭൂതത്തിലേക്കും യാത്ര ചെയ്യാന്‍ കഴിയും. ഭാവിയില്‍ നടക്കാന്‍ പോകുന്ന കാര്യങ്ങള്‍ നമുക്ക് ഭാവന ചെയ്യാന്‍ കഴിയും. മനഃശാസ്‌ത്രജ്ഞര്‍ ഇതിനെ വിളിക്കുന്നത് 'വൈകാരിക പ്രവചനം'(affective forecasting) എന്നാണ്. ഭാവിയില്‍ നടത്താന്‍ പോകുന്ന ഒരു ഉല്ലാസ യാത്രയിലെ അനുഭവങ്ങള്‍ നമ്മള്‍ ഭാവനയില്‍ കാണുന്നത് ആ യാത്രയെ കുറിച്ചുള്ള നമ്മുടെ വൈകാരിക പ്രവചനമാണ്.
എന്നാല്‍ നമ്മുടെ വൈകാരികമായ പ്രവചനവും യാഥാര്‍ഥ്യവും തമ്മില്‍ അന്തരമുണ്ടാകും. ഉദാഹരണത്തിന് ഗോവയിലേക്ക് ഒരു യാത്രയ്‌ക്ക് നിങ്ങള്‍ പദ്ധതിയിടുന്നു എന്ന് വിചാരിക്കുക. ഗോവയിലേക്ക് പോകുന്നതിന് മുമ്പായി നമ്മള്‍ അവിടേക്ക് പോകുന്നതായി മനസില്‍ കാണുന്നു. എന്നാല്‍ മനസില്‍ ഭാവനചെയ്‌തത് പോലെയായിരിക്കില്ല യഥാര്‍ഥത്തില്‍ അവിടെ എത്തുമ്പോള്‍ അനുഭവിക്കുന്ന വികാരങ്ങള്‍.
വൈകാരിക പ്രവചനവും യാഥാര്‍ഥ്യവും തമ്മിലുള്ള അന്തരം: യഥാര്‍ഥത്തിലുള്ളതും ഭാവന ചെയ്‌തതുമായ വൈകാരിക അനുഭവങ്ങള്‍ തമ്മില്‍ തീവ്രതയിലും കാലയളവിലും വലിയ വ്യത്യാസങ്ങള്‍ ഉണ്ടാവും. ലോട്ടറി അടിച്ച ആളുകള്‍ ഈ ഒരു പ്രതിഭാസത്തിന് നമുക്ക് ചൂണ്ടി കാണിക്കാന്‍ കഴിയുന്ന നല്ലൊരു ഉദാഹരണമാണ്. ലളിത യുക്തിയില്‍ നമ്മള്‍ വിചാരിക്കുന്നതിന് വിരുദ്ധമായി ലോട്ടറി അടിച്ച ആളുകളുടെ സന്തോഷം ദീര്‍ഘ നേരം നീണ്ടുനില്‍ക്കില്ല. ഇതിന് കാരണം ഭാവന ചെയ്‌തതും യഥാര്‍ഥത്തില്‍ സംഭവിക്കുമ്പോള്‍ നമുക്ക് ഉണ്ടാകുന്ന അനുഭവവും തമ്മിലുള്ള അന്തരമാണ്.
ഭാവിയിലെ അനുഭവങ്ങള്‍ മനസില്‍ സങ്കല്‍പ്പിച്ച് നമുക്ക് സന്തോഷം കണ്ടെത്താന്‍ സാധിക്കും എന്നത് മനുഷ്യ മനസിന്‍റെ സവിശേഷതയാണ്. ഒരു പഠനത്തില്‍ വിനോദ യാത്രയ്‌ക്ക് പോകാന്‍ തയ്യാറെടുത്തവരേയും അത്തരമൊരു യാത്ര പദ്ധതിയിടാത്തവരെയും താരതമ്യം ചെയ്‌തു. ഏത് വിഭാഗത്തില്‍ ഉള്ളവരാണ് കൂടുതല്‍ സന്തോഷവാന്‍മാര്‍ എന്നതായിരുന്നു തരതമ്യത്തിന് അടിസ്ഥാനമാക്കിയത്. വിനോദയാത്രയ്‌ക്ക് തയ്യാറെടുത്തവരാണ് കൂടുതല്‍ സന്തോഷവാന്‍മാര്‍ എന്നാണ് പഠനത്തില്‍ കണ്ടെത്തിയത്. വിനോദയാത്രയ്‌ക്ക് ശേഷം ഈ വ്യത്യാസം ഉണ്ടായില്ല എന്നും പഠനത്തില്‍ വ്യക്തമായി.
ഇതില്‍ നിന്നും വ്യക്തമാകുന്നത് ഒരു നല്ല കാര്യം സംഭവിക്കുമ്പോള്‍ ഉണ്ടാകുന്ന അനുഭവത്തേക്കാള്‍ സന്തോഷകരം ആ കാര്യത്തെ കുറിച്ച് നമ്മള്‍ ഭാവന ചെയ്യുമ്പോള്‍ ഉണ്ടാകുന്ന സന്തോഷമാണെന്നതാണ്. ഈ ഒരു അറിവ് പണം ചെലവിടുമ്പോള്‍ നമുക്ക് ഉപയോഗപ്പെടുത്താം.
ടിപ്പ് 1- ഇപ്പോള്‍ വാങ്ങുക അതിന്‍റെ ഉപഭോഗം പിന്നീട്: സാധനങ്ങള്‍ ഇപ്പോള്‍ വാങ്ങുകയും എന്നാല്‍ പണം പിന്നീട് അടച്ചാല്‍ മതിയെന്നുമുള്ള ഓഫറുകള്‍(buy now pay later) ധാരാളമായി ലഭ്യമാകുന്ന കാലഘട്ടമാണ് ഇത്. ഈ ഒരു അവസരത്തില്‍ നമുക്ക് പെട്ടെന്ന് ആവശ്യമുള്ള സാധനങ്ങള്‍ വാങ്ങുകയും അതിന്‍റെ ഉപഭോഗം പെട്ടെന്ന് തന്നെ നടക്കുകയും ചെയ്യുന്നത് വര്‍ധിച്ച് വരികയാണ്. ഇതിന്‍റെ ഒരു കുഴപ്പം സന്തോഷത്തിന്‍റെ ഒരു പ്രധാന സ്രോതസായ പ്രതീക്ഷ ഇവിടെയില്ല എന്നുള്ളതാണ്. മനസിന്‍റെ സമയയാത്രയ്‌ക്ക് ഇവിടെ അവസരമില്ല. അതുകൊണ്ട് തന്നെ മാനസികമായ സന്തോഷം വര്‍ധിപ്പിക്കാനായി ചെയ്യേണ്ട കാര്യം ഒരു ഉത്പന്നം വാങ്ങിക്കുകയും എന്നാല്‍ അതിന്‍റെ ഉപഭോഗം കുറച്ച് ദിവസങ്ങള്‍ക്ക് ശേഷം മാറ്റിവയ്ക്കുകയും ചെയ്യുക എന്നുള്ളതാണ്.
വാങ്ങലിലെ അസന്തോഷം:വാങ്ങിക്കലില്‍ രണ്ട് തരത്തിലുള്ള 'വിലകള്‍' നമ്മള്‍ കൊടുക്കുന്നുണ്ട്. ഒന്ന് നമ്മള്‍ പണം എന്ന വില കൊടുക്കുന്നു. രണ്ടാമതായി നമ്മള്‍ കൊടുക്കുന്ന വില ആ പണം കൊണ്ട് വെറെ സാധനം വാങ്ങിക്കാം എന്നുള്ള അവസരം നഷ്‌ടപ്പെടുത്തലാണ്. ഇതിനെ സാമ്പത്തിക ശാസ്‌ത്രത്തില്‍ ഓപ്പര്‍ച്ച്യൂനിറ്റി കോസ്‌റ്റ് എന്നാണ് പറയുന്നത്.
വില കൊടുക്കല്‍ യഥാര്‍ഥത്തില്‍ നഷ്‌ടമാണ്. നഷ്‌ടങ്ങള്‍ സംഭവിക്കാന്‍ നമ്മള്‍ ഒരിക്കലും ആഗ്രഹിക്കുന്നില്ല. അതുകൊണ്ടാണ് പണം ചെലവഴിക്കുമ്പോള്‍ നമുക്ക് മാനസികമായി പ്രയാസം അനുഭവപ്പെടുന്നത്. ഇതിനെ മനഃശാസ്‌ത്രജ്ഞര്‍ വിളിക്കുന്നത് പണംകൊടുക്കല്‍ വേദന(cost of paying)എന്നാണ്.