രക്തം ചിന്താതെ ഏത് തരത്തിലുള്ള അനീതികൾക്കെതിരെയും യുദ്ധം ചെയ്യാനുള്ള മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ അതുല്യ സംഭാവനയായിരുന്നു സത്യാഗ്രഹം. സത്യാഗ്രഹത്തെക്കുറിച്ചുള്ള മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ ആശയം നെൽസൺ മണ്ടേലയും മാർട്ടിൻ ലൂഥർ കിംങും തങ്ങളുടെ ജനങ്ങളെ അടിമത്തത്തിൽ നിന്ന് മോചിപ്പിക്കാനുള്ള മാർഗ്ഗമായി ഉപയോഗിച്ചു. ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തിൽ നിന്ന് ഇന്ത്യ സ്വാതന്ത്ര്യം നേടിയതും ഈ അഹിംസാത്മക സത്യാഗ്രഹത്തിലൂടെയാണെന്ന് പറയാം. ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യത്വ ഭരണത്തിനെതിരെ പടപൊരുതാൻ ദശലക്ഷക്കണക്കിന് നിരായുധരായ പുരുഷന്മാരെയും സ്ത്രീകളെയും സത്യാഗ്രഹം പ്രാപ്തരാക്കി. സത്യാഗ്രഹ പ്രസ്ഥാനത്തിലൂടെ ജനങ്ങൾക്ക് പകർന്ന് കിട്ടിയ ആത്മവിശ്വാസമാണ് ബ്രിട്ടീഷുകാരോട് ‘ഇന്ത്യ വിടുക’ എന്ന് പറയാൻ ധൈര്യം നൽകിയതും. 1857 ലും അതിനുശേഷവും ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണാധികാരികളെ അട്ടിമറിക്കാൻ അക്രമാസക്തമായ ശ്രമങ്ങൾ നടന്നിരുന്നു. അതിൽ ആദ്യത്തെ പ്രധാന ശ്രമം മംഗൽ പാണ്ഡെയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ശിപായിമാരുടെ കലാപമായിരുന്നു. കലാപത്തെ ബ്രിട്ടീഷുകാർ നിഷ്‌കരുണം തകർത്തു. അവസാനത്തെ മുഗൾ ചക്രവർത്തിയായിരുന്ന ബഹദൂർ ഷാ സഫറിനെ അറസ്റ്റ് ചെയ്ത് നാടുകടത്തി. പിന്നീടുണ്ടായ ചിറ്റഗോംഗ് സായുധ കലാപത്തെയും ബ്രിട്ടീഷുകാർ തകർത്തെറിഞ്ഞു. ഖുദിറാം ബോസിനെപ്പോലുള്ള വിപ്ലവകാരികളും ബ്രിട്ടീഷുകാർക്കെതിരെ ആയുധമെടുത്തു. പരമമായ ത്യാഗത്തിന്റെയും ധീരതയുടെയും പ്രവർത്തനങ്ങളായിരുന്നു അവ ഓരൊന്നും. ജനങ്ങൾ ഈ പ്രവർത്തനങ്ങളോട് അനുഭാവം പുലർത്തിയിരുന്നെങ്കിലും, ഈ വിപ്ലവകാരികളുടെ പിന്നിൽ അണിനിരക്കാനുള്ള ധൈര്യം അവർക്കുണ്ടായിരുന്നില്ല.
ദക്ഷിണാഫ്രിക്കൻ കോളോണിയല്‍ ഭരണകൂടത്തിനെതിരെ സത്യാഗ്രഹ പ്രസ്ഥാനം വിജയകരമായി ആരംഭിച്ച മഹാത്മാഗാന്ധി 1915 ൽ ഇന്ത്യയിലേക്ക് മടങ്ങിയ ശേഷം ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തിനെതിരെ സത്യാഗ്രഹ പ്രസ്ഥാനം ആരംഭിക്കുന്നതിന് ദശലക്ഷക്കണക്കിന് നിരായുധരായ പുരുഷന്മാരെയും സ്ത്രീകളെയും അണിനിരത്തുന്നതിൽ നിർണായക പങ്കുവഹിച്ചു. ഇൻഡിഗോ കൃഷിയുടെ കടുത്ത ചൂഷണ സമ്പ്രദായത്തിനെതിരെ 1917 ൽ ബീഹാറിലെ ചമ്പാരനിൽ ഇന്ത്യയിൽ സത്യാഗ്രഹത്തിന്‍റെ ആദ്യ പരീക്ഷണം അദ്ദേഹം നടത്തി.