ಎಕ್ಸ್​ಕ್ಲೂಸಿವ್; ಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿ ಸಿದ್ಧಾಂತ.. ಡಾ. ಕೌಶಿಕ್ ಸಂದರ್ಶನ

ಭಾರತೀಯ ಸಿನೆಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಎಷ್ಟು ಜೀವಂತವಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಪ್ರಯತ್ನವೇ Mahatma Gandhi in cinema ಪುಸ್ತಕವಾಗಿದೆ. ಚಲನಚಿತ್ರ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ಪಾಪದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಎಂದು ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂಬುದು ನಿಜ. ರಾಮಾಯಣ ಆಧರಿತ ರಾಮರಾಜ್ಯ ಎಂಬ ಒಂದೇ ಒಂದು ಸಿನೆಮಾವನ್ನು ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ ನೋಡಿದ್ದರು. ಸಿನೆಮಾಗಳು ಅನೈತಿಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಯುವಕರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಕೆಡಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ ಕೌಶಿಕ್.

ನವದೆಹಲಿ:ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ತತ್ವ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಬಿಂಬಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಡಾ. ನರೇಂದ್ರ ಕೌಶಿಕ್ ಇಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಿನೆಮಾ ಜರ್ನಲಿಸ್ಟ್​ ಆಗಿದ್ದ ನರೇಂದ್ರ ಕೌಶಿಕ್ ನಂತರ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾದರು. ಗಾಂಧಿ ತತ್ವ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಮಾಡಿರುವ ಇವರು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಿ ಈ ಕುರಿತಾದ ಪುಸ್ತಕ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.

"90ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ The Story of My Experiments with Truth ಎಂಬ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಪುಸ್ತಕವೊಂದನ್ನು ದೆಹಲಿಯ ಗಾಂಧಿ ಭವನದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಗಾಂಧಿ ದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ನನಗೆ ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದ್ದರು. ಆ ಪುಸ್ತಕ ಓದಲು ಆರಂಭಿಸಿದ ಕ್ಷಣದಿಂದಲೇ ನನ್ನಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಕುರಿತು ಆಸಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಪುಸ್ತಕ ಓದಿ ಮುಗಿಸುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಆತ್ಮ ಹಾಗೂ ಬುದ್ಧಿಗಳೆರಡೂ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದ್ದವು." ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಕೌಶಿಕ್.

ಭಾರತೀಯ ಸಿನೆಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಎಷ್ಟು ಜೀವಂತವಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಪ್ರಯತ್ನವೇ Mahatma Gandhi in cinema ಪುಸ್ತಕವಾಗಿದೆ. ಚಲನಚಿತ್ರ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ಪಾಪದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಎಂದು ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂಬುದು ನಿಜ. ರಾಮಾಯಣ ಆಧರಿತ ರಾಮರಾಜ್ಯ ಎಂಬ ಒಂದೇ ಒಂದು ಸಿನೆಮಾವನ್ನು ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ ನೋಡಿದ್ದರು. ಸಿನೆಮಾಗಳು ಅನೈತಿಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಯುವಕರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಕೆಡಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ ಕೌಶಿಕ್.

ಡಾ. ನರೇಂದ್ರ ಕೌಶಿಕ್ ಅವರ ಸಂದರ್ಶನದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಠ್ಯ ಇಲ್ಲಿದೆ...

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಭಾರತೀಯ ಸಿನೆಮಾ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಏಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿರಿ?

ಡಾ. ನರೇಂದ್ರ ಕೌಶಿಕ್: ಹಿಂದಿ ಸಿನೆಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಜೀವನ ಕುರಿತು ಸಾಕಷ್ಟು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಬಿಂಬಿಸಲಾಗಿರುವುದು ಈ ಅಧ್ಯಯನ ಕೈಗೊಂಡ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತ್ತು. ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ಅಂಶಗಳು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿ ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ಆಯಾ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿವೆ. ಆದರೆ ಇಡೀ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗವು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರನ್ನು ಹೇಗೆ ಬಿಂಬಿಸಿದೆ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತಾಗಿ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಸಮಗ್ರ ಮಾಹಿತಿ ಇಲ್ಲ. ಇದೇ ಕಾರಣದಿಂದ ನಾನು ಈ ಕುರಿತು ಆಳವಾದ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಪ್ರೇರಣೆ ಸಿಕ್ಕಂತಾಯಿತು.

ಪ್ರಶ್ನೆ: ನಿಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಣೆ ನೀಡಿ.

ಡಾ. ನರೇಂದ್ರ ಕೌಶಿಕ್: ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಸಿನೆಮಾ ರಂಗವನ್ನು ದ್ವೇಷಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ, 1960 ರ ದಶಕದವರೆಗೂ ಸಿನೆಮಾ ರಂಗವು ಅವರನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದ್ದು ಒಂದು ವಿಚಿತ್ರ. ಸಿನಿಮಾಗಳೆಡೆಗಿನ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಸಿಟ್ಟನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದೇ ದೃಷ್ಟಾಂತವಾಗಿ ನೋಡುವಂತಿಲ್ಲ. ನಿಮ್ಮ ಅಜ್ಜ, ಅಜ್ಜಿಯಂದಿರ ಬಗ್ಗೆ ಜ್ಞಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ. ಸಿನೆಮಾ ಮಾಡುವುದು ಜೋಕರ್​ಗಳ ಕೆಲಸ ಎಂಬುದು ಆಗಿನ ಹಿರಿಯ ತಲೆಮಾರಿನ ಎಲ್ಲರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವೂ ಆಗಿತ್ತು. ಈ ಎರಡು ವಿಷಯಗಳು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಂಶೋಧಕನಿಗೆ ಇದಕ್ಕಿಂತ ಉತ್ತಮ ವಿಷಯ ಮತ್ತೇನಿದೆ ಹೇಳಿ.

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಇಂಥದೊಂದು ಪುಸ್ತಕ ರಚಿಸಲು ನಿಮಗಿದ್ದ ಕಾರಣಗಳಾವುವು?

ಡಾ. ನರೇಂದ್ರ ಕೌಶಿಕ್: 1913 ರಿಂದ 2013 ರವರೆಗಿನ ಹಿಂದಿ ಸಿನಿಮಾ ರಂಗದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿಡುವ ಏಕೈಕ ಪುಸ್ತಕ ಇದಾಗಿದೆ. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಬದುಕಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಎಷ್ಟು ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿದ್ದವೋ ಈಗಲೂ ಅವು ಅಷ್ಟೇ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿವೆ. ಸತ್ಯ, ಅಹಿಂಸೆ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮನ್ವಯತೆ, ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ ನಿವಾರಣೆ ಮತ್ತು ಸ್ವದೇಶಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಎಂದಿಗೂ ಹಳತಾಗಲಾರವು.

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಈ ಕೃತಿ ರಚಿಸುವಾಗ ನೀವು ಎದುರಿಸಿದ ಅಡೆತಡೆಗಳು...

ಡಾ. ನರೇಂದ್ರ ಕೌಶಿಕ್: ಸಾಕಷ್ಟು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ 1930, 40 ಹಾಗೂ 50ನೇ ದಶಕದ ಚಿತ್ರಗಳ ಪ್ರಿಂಟ್​ಗಳು ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಒಂದೆಡೆ ಸಮೀಕರಿಸುವುದು. ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಅವರ ಯಾವ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವುದು ಅಥವಾ ಬಿಡುವುದು ಎಂಬ ಗೊಂದಲ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮೂಡಿತ್ತು.

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ತತ್ವ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗವು ನ್ಯಾಯ ಒದಗಿಸಿದೆಯೇ?

ಡಾ. ನರೇಂದ್ರ ಕೌಶಿಕ್: 1913 ರಿಂದ 1960 ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ವಿಚಾರ, ತತ್ವ ಹಾಗೂ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾದ ಸಾಕಷ್ಟು ಚಿತ್ರಗಳು ನಿರ್ಮಾಣವಾದವು. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಈ ಅವಧಿ ಅತ್ಯಂತ ಫಲಪ್ರದವಾಗಿತ್ತು. ಸೂಪರ್ ಸ್ಟಾರ್ ರಾಜೇಶ್ ಖನ್ನಾ ಹಾಗೂ ಆ್ಯಂಗ್ರಿ ಯಂಗ್ ಮ್ಯಾನ್ ಅಮಿತಾಭ ಬಚ್ಚನ್ ಅವರ ಆಗಮನದ ನಂತರ ಕಮರ್ಶಿಯಲ್ ಸಿನಿಮಾಗಳ ಮುಂದೆ ಗಾಂಧಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಹಿನ್ನೆಲೆಗೆ ಹೋದವು. ಅಂಕುರ್, ಮಂಥನ್, ಸ್ವದೇಸ್, ಗಾಂಧಿ, ಜಾಗ ಉಠಾ ಇನ್ಸಾನ್ ಮತ್ತು ಹೇ ರಾಮ್​ ಗಳಂಥ ಚಿತ್ರಗಳು ವಾಸ್ತವಿಕತೆಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವ ಸಿನಿಮಾಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಲಗೇ ರಹೋ ಮುನ್ನಾಭಾಯಿ ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ಗಾಂಧಿಗಿರಿ ಮತ್ತೆ ಮುನ್ನೆಲೆಗೆ ಬಂದಿತಾದರೂ ಅದು ಬಹಳ ಕಾಲ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ.

ಕಳೆದ ಆರು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಿನಿಮಾರಂಗವು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಗೆ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವಂಥ ನ್ಯಾಯ ಒದಗಿಸಿಲ್ಲ. ಅದರಲ್ಲೂ ಅಹಿಂಸಾ ತತ್ವವನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ಮರೆತೇ ಬಿಟ್ಟರು. ಸ್ಪರ್ಧೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧೆಗಳ ಮೇಲೆಯೇ ಬೆಳೆಯುವ ಉದ್ಯಮವೊಂದರಿಂದ ಅದನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುವುದೂ ತಪ್ಪು. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಜೀವನವನ್ನಾಧರಿಸಿದ ಸಮಗ್ರ ಕತೆಯ ಒಂದೇ ಒಂದು ಚಿತ್ರವೂ ಬಾಲಿವುಡ್​ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಲಿಲ್ಲ. ರಿಚರ್ಡ್​ ಅಟೆನ್​ಬರೋ ಅವರ ಗಾಂಧಿ ಚಿತ್ರವು ಕೇವಲ ಅವರ ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನವನ್ನಾಧರಿಸಿತ್ತು. ಹಾಗೆಯೇ ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಮಹಾತ್ಮಾ ಚಿತ್ರವು ಗಾಂಧಿಯವರ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರಣ ಮಾತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೂ ಲಗೇ ರಹೋ ಮುನ್ನಾಭಾಯಿ ನನ್ನ ಫೇವರಿಟ್ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ನಿರ್ದೇಶಕ ರಾಜಕುಮಾರ ಹಿರಾನಿಯವರು ಗಾಂಧಿಯವರ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ತುಂಬಾ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಜನಕ್ಕೆ ತಲುಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸತ್ಯಕಾಮ, ದೋ ಆಂಖೆ ಬಾರಾ ಹಾಥ್ ಹಾಗೂ ಸ್ವದೇಸ್ ಚಿತ್ರಗಳು ನನಗಿಷ್ಟ

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಯಾವ ಚಿತ್ರಗಳು ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಸಂದೇಶ ಸಾರುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿವೆ?

ಡಾ. ನರೇಂದ್ರ ಕೌಶಿಕ್: ಫಿರ್ ಸುಬಹ ಹೋಗಿ, ಸತ್ಯಕಾಮ, ದೋ ಆಂಖೆ ಬಾರಾ ಹಾಥ್, ಪಡೋಸಿ, ಸುಜಾತಾ ಮತ್ತು ಸ್ವದೇಸ್ ಚಿತ್ರಗಳು ಇದನ್ನು ಸಾಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಫಲವಾಗಿವೆ. ರಾಜಾ ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರ ಮಾದರಿಯ ಚಿತ್ರಗಳು ಈಗಿನ ಪೀಳಿಗೆಯವರಿಗೆ ಇಷ್ಟವಾಗಲಾರವು.

ಪ್ರಶ್ನೆ: ನಿಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕದಿಂದ ಈಗಿನ ಚಿತ್ರನಿರ್ಮಾಪಕರಿಗೆ ಪ್ರೇರಣೆ ಸಿಗಬಹುದೇ?

ಡಾ. ನರೇಂದ್ರ ಕೌಶಿಕ್: ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರಿಗೆ ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡುವುದು ನನ್ನ ಕೃತಿಯ ಉದ್ದೇಶವೇ ಅಲ್ಲ. ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸುವುದು ಮಾತ್ರ ನನ್ನ ಪ್ರಯತ್ನ. ಕೃತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಕೃತಿಯೂ ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕಾವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಶ್ನೆ: ಬಲಪಂಥೀಯ ರಾಜಕಾರಣದ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಕೃತಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಟೀಕೆಗಳು ವ್ಯಕ್ತವಾಗಬಹುದಲ್ಲವೇ?

ಡಾ. ನರೇಂದ್ರ ಕೌಶಿಕ್: ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ಬಲ ಅಥವಾ ಎಡಪಂಥೀಯರಿಗೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲರೂ ಅವರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಏನೇ ಆದರೂ ಇದಕ್ಕೆ ಟೀಕೆಗಳು ಬರಬಹುದು ಎಂದು ನನಗನಿಸದು.