સત્યાગ્રહની શરૂઆત એમ થઈ કે, અંગ્રેજ સરકારે ખેડૂતો પર 30 ટકા વધારાનો કર લાધ્યો હતો. જેના વિરુદ્ધમાં સરદારે બારડોલીથી અહિંસક ચડવળ ચાલાવી હતી. જેમાં કરોડો ભારતીયો બ્રિટિશ સરકાર વિરુદ્ધ મેદાને ચડ્યાં અને આ અસહકારની ચળવળે દેશની જનતામાં એક નવી ચેતનાનો સંચાર પુર્યો. લોકોએ ન્યાયાલયથી લઈ વિવિધ સરકારી સેવાઓ અને બ્રિટિશી કાપડનો બહિષ્કાર કર્યો હતો. આ ચળવળ દરમ્યાન ૧૯૨૨માં ચૌરી ચોરા ગામમાં એક ક્રોધે ભરાયેલા ટોળાએ અમુક પોલીસ પર હુમલો કર્યો અને આગળ જતા આ આંદોલને હિંસક રૂપ ધારણ કરી શકે તેમ લાગતાં ગાંધીજીએ અસહકારની ચળવળને પાછી ખેંચી લીધી, ત્યાર બાદ ગાંધીજીની અટકાયત કરવામાં આવી અને ૬ વર્ષના કરાવાસની સજા થઈ.
બારડોલી સત્યાગ્રહઃ ગાંધીજીના અહિંસક વિચારને સરદાર સાહેબે ચરીતાર્થ કર્યો આમ, 1928માં મહાખેડૂત આંદોલન થયું હતું. જેનું નેતૃત્વ સરદાર પટેલે કર્યું અને આ ચડવળને સમગ્ર ભારતમાં 'બારડોલાઇસ ઇન્ડિયા' તરીકે ઓળખવામાં આવી છે. સરદાર પટેલના નેતૃત્વમાં સમગ્ર દેશમાંથી હજારો સ્વતંત્ર સેનાની બારડોલીમાં એકત્ર થયા અને સેનાને આશય આપવા માટે બારડોલીમાં જ સરદાર સાહેબે આશ્રમની જગ્યા ખરીદી. જોકે, આ અહિંસક લડતને ડામવા માટે અંગ્રેજ સરકારે ઘણા પ્રયત્નો કર્યા, પરંતુ આખરે 6 મહિનાની લડત બાદ સરદાર સાહેબને સફળતા મળી. જેથી આ આંદોલનને સમગ્ર ભારતમાં આઝાદીના પ્રથમ આંદોલન તરીકે ઓળખવામાં આવ્યું. આમ, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલનો જન્મ ભલે કરમસદમાં થયો હોય, પરંતુ વલ્લભભાઈને સરદારનું બિરુદ તો બારડોલીએ જ આપ્યું હતું. બાદમાં ઘૂંટણિયે પડેલી અંગ્રેજ સરકારે 22 ટકા વધારાનો કર ખોટો ગણાવી 6 ટકા કરી દીધો. જેથી વલ્લભાઈ સાચા અર્થમાં સરદાર સાબિત થયાં.
કહેવાય છે કે, આપણે ભલે 15મી ઓગષ્ટ, 1947ના રોજ આઝાદ થયાં હોય પણ આઝાદીની લડતનું રણસિંગુ તો 1928માં બારડોલીથી જ ફૂંકાઈ ગયું હતું. આમ, જ્યારે જ્યારે ગાંધીજી અને બારડોલી સત્યાગ્રહની વાત થાય ત્યારે સરદાર પટેલના આઝાદી માટેના સંઘર્ષની વાત ક્યારેય ભૂલાતી નથી. આ આઝાદીની લડતની પ્રથમ લડતને બારડોલીના સરદાર મ્યુઝિયમમાં મુકવામાં આવી છે, જે સમયાંતરે લોકો અચૂક યાદ કરે છે.
