Omicron Variant ડેલ્ટા કરતાં વધુ ચેપી હશે?

ઓમિક્રોન (B.1.1.529) નામના નવા પ્રકારની (Omicron Variant) જાણ દક્ષિણ આફ્રિકામાં 24 નવેમ્બર, 2021ના રોજ સંશોધકો દ્વારા કરવામાં આવી હતી અને બે દિવસ પછી વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા દ્વારા તેને variant of concern ગણાવવામાં આવ્યો હતો. વાયરસ ઉત્ક્રાંતિ નિષ્ણાત Suresh V. Kuchipudi, Virologist ETV Bharat દ્વારા જણાવી રહ્યાં છે કે સંશોધકો તેના શું જાણે છે અને શું નથી જાણતાં.

• SARS-CoV-2 ના જુદા જુદા પરિવર્તન સમજો
• Omicron Variant ની રચના સમજાવે છે વાઇરોલોજિસ્ટ
• ઓમિક્રોન મ્યૂટેશનમાં સૌથી વધુ ચિંતા શા કારણે છે તે જાણો

ઓમિક્રોન (Omicron Variant) ખૂબ જ અસામાન્ય છે. કારણ કે તે SARS-CoV-2, વાયરસ જે COVID-19નું કારણ બને છે તેનો અત્યાર સુધીનો સૌથી ભારે પરિવર્તિત પ્રકાર છે. ઓમિક્રોન વેરિઅન્ટમાં એકંદરે 50 મ્યુટેશન છે, જેમાં એકલા સ્પાઇક પ્રોટીન પર 32 મ્યુટેશન છે. સ્પાઇક પ્રોટીન જે SARS-CoV-2 વાયરસની બહારની બાજુએ બહાર નીકળેલી નોબ્સ (કોરાનાના ચિત્રમાં તમે જે કાંટા જૂઓ છો તે) બનાવે છે તે વાયરસને કોષોને વળગી રહેવામાં મદદ કરે છે જેથી તે પ્રવેશ મેળવી શકે. તે પ્રોટીન પણ છે જેનો ઉપયોગ હાલમાં યુ.એસ.માં ઉપલબ્ધ ત્રણેય રસીઓ રક્ષણાત્મક એન્ટિબોડીઝને પ્રેરિત કરવા માટે કરે છે. સરખામણી માટે જોઇએ તો ડેલ્ટા વેરિઅન્ટમાં (Delta Variant) નવ પરિવર્તનો છે. ઓમિક્રોન વેરિઅન્ટમાં મોટી સંખ્યામાં પરિવર્તનનો અર્થ એવો થઈ શકે છે કે તે રોગપ્રતિકારક સંરક્ષણને ખાળવા માટે વધુ સંક્રમિત અને/અથવા વધુ આક્રમક હોઈ શકે છે જે ખૂબ જ ચિંતાજનક છે.

વાઇરોલોજી કરે છે નવા વાયરસો વિશે અભ્યાસ

હું એક વાઇરોલોજિસ્ટ (Virologist) છું જે નવા રોગચાળા અથવા રોગચાળાના વાયરસ કેવી રીતે બહાર આવે છે તે વધુ સારી રીતે સમજવા માટે ઉભરતા અને ઝૂનોટિક વાયરસનો (Zoonotic viruses)અભ્યાસ કરે છે. મારું સંશોધન જૂથ કોવિડ-19 વાયરસના વિવિધ પાસાઓનો અભ્યાસ કરી રહ્યું છે, જેમાં પ્રાણીઓમાં ફેલાવાનો (Contagious disease) પણ સમાવેશ થાય છે.

શા માટે નવા SARS-CoV-2 પ્રકારો બહાર આવતા રહે છે?

જ્યારે ઓમીક્રોન વેરિઅન્ટમાં (Omicron Variant) અસામાન્ય રીતે વધુ સંખ્યામાં પરિવર્તનો આશ્ચર્યજનક છે. અન્ય SARS-CoV-2 પ્રકારનો ઉદભવ અણધાર્યો નથી. કુદરતી પસંદગી દ્વારા કોઈપણ વાયરસમાં રેન્ડમ મ્યુટેશન એકઠા થાય છે. SARS-CoV-2 સહિત RNA વાયરસમાં આ પ્રક્રિયા ઝડપી બને છે. જો અને જ્યારે પરિવર્તનનો સમૂહ તેના પુરોગામી વેરિયન્ટને અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવાનો લાભ પૂરો પાડે છે, તો વેરિઅન્ટ અન્ય તમામ હાલના વાઈરસ વેરિઅન્ટની હરીફાઈ કરે છેે.

શું ઓમીક્રોન વેરિઅન્ટના વધુ સંખ્યામાં પરિવર્તનનો અર્થ એ છે કે તે ડેલ્ટા કરતાં વધુ ખતરનાક અને પ્રસારણક્ષમ છે?

અમે હજુ સુધી જાણતા નથી. વેરિઅન્ટના ઉદભવ તરફ દોરી ગયેલી પરિસ્થિતિઓ હજુ સુધી સ્પષ્ટ નથી, પરંતુ જે સ્પષ્ટ છે તે એ છે કે ઓમિક્રોનમાં (Omicron Variant) પરિવર્તનની સંપૂર્ણ સંખ્યા અને રૂપરેખાંકન અસામાન્ય છે. મલ્ટીપલ મ્યુટેશન સાથેના વાયરલ વેરિઅન્ટ્સ કેવી રીતે બહાર આવે છે તેની એક સંભવિત સમજૂતી એ છે કે દર્દીમાં લાંબા સમય સુધી ચેપ દ્વારા થાય છે. જેની રોગપ્રતિકારક શક્તિ દબાયેલી હોય છે એવી પરિસ્થિતિ ઝડપથી વાયરલ ઉત્ક્રાંતિ તરફ દોરી શકે છે. સંશોધકોએ અનુમાન લગાવ્યું છે કે અગાઉના કેટલાક SARS-CoV-2 પ્રકારો, જેમ કે આલ્ફા વેરિઅન્ટ, સતત ચેપગ્રસ્ત દર્દીમાંથી ઉદ્ભવ્યાં હોઈ શકે છે. જો કે, ઓમીક્રોન વેરિઅન્ટમાં અસામાન્ય અને અસંખ્ય પરિવર્તનો તેને અન્ય તમામ SARS-CoV-2 સ્ટ્રેઈનથી ખૂબ જ અલગ બનાવે છે, આ કેવી રીતે બન્યું તે પ્રશ્નો ઉભા કરે છે.

વેરિઅન્ટનો બીજો સંભવિત સ્ત્રોત પ્રાણીઓ દ્વારા હોઈ શકે છે. જે વાયરસ કોવિડ-19નું (Covid-19)કારણ બને છે તે મિંક, વાઘ, સિંહ, બિલાડી અને કૂતરા સહિત અનેક પ્રાણીઓની પ્રજાતિઓને સંક્રમિત કરી શકે છે. એક અભ્યાસ કે જેની સઘન સમીક્ષા હજુ સુધી કરવામાં આવી નથી અને એક આંતરરાષ્ટ્રીય ટીમ, કે જેનું હું નેતૃત્વ કરી રહ્યો છું તેણે તાજેતરમાં યુ.એસ.માં મુક્ત-જીવંત અને કેપ્ટિવ સફેદ પૂંછડીવાળા હરણમાં SARS-CoV-2 દ્વારા વ્યાપક ચેપનો (Contagious disease) અહેવાલ આપ્યો છે, તેથી, અમે આ શક્યતાને પણ નકારી શકીએ નહીં. ઓમીક્રોન વેરિઅન્ટ ઝડપી ઉત્ક્રાંતિ દ્વારા પ્રાણીમાં ઉભરી આવ્યો છે.

ડેલ્ટા વેરિઅન્ટ વિશ્વભરમાં કેવી રીતે પ્રબળ બન્યો?

ડેલ્ટા આલ્ફા વેરિઅન્ટ કરતાં 40 ટકાથી 60 ટકા વધુ ટ્રાન્સમિસિબલ (Contagious disease) છે અને ચીનમાં પ્રથમ વખત ઓળખાયેલા મૂળ SARS-CoV-2 વાયરસ કરતાં લગભગ બમણો ટ્રાન્સમિસિબલ છે. ડેલ્ટા વેરિઅન્ટની (Delta variant) વધેલી ટ્રાન્સમિસિબિલિટી એ પ્રાથમિક કારણ છે કે શા માટે સંશોધકો માને છે કે તે પ્રભાવશાળી સ્ટ્રેઇન બનવા માટે અન્ય વેરિઅન્ટને હરીફાઈ કરવામાં સક્ષમ હતું. વાયરલ ફિટનેસમાં મુખ્ય પરિબળ એ તેની નકલ કરવાનો દર અથવા વાયરસ કેટલી ઝડપથી પોતાની વધુ નકલો બનાવી શકે છે. ડેલ્ટા વેરિઅન્ટ અગાઉના SARS-CoV-2 વેરિઅન્ટ કરતાં વધુ ઝડપથી નકલ કરે છે અને હજુ સુધી સઘન સમીક્ષા ન કરાયેલા અભ્યાસમાં એવો અંદાજ છે કે તે તેના પુરોગામી કરતાં 1,000 ગણા વધુ વાયરસ કણોનું ઉત્પાદન કરે છે.

ડેલ્ટાએ કેમ કેર વર્તાવ્યો?

વધુમાં, ડેલ્ટા વેરિઅન્ટથી (Delta variant) સંક્રમિત લોકો વધુ વાયરસ બનાવે છે અને ફેલાવી રહ્યાં છે, જે તેની ફેલાવાની ક્ષમતામાં વધારો કરવા માટે અન્ય સંભવિત પદ્ધતિ છે. સંશોધન સૂચવે છે કે ડેલ્ટા વેરિઅન્ટની પ્રતિકૃતિ બનાવવાની ઉચ્ચ ક્ષમતા માટે સંભવિત સમજૂતી એ છે કે સ્પાઇક પ્રોટીનમાં પરિવર્તનને કારણે સ્પાઇક પ્રોટીનને તેના યજમાન સાથે ACE-2 રીસેપ્ટર દ્વારા વધુ કાર્યક્ષમ રીતે જોડવામાં આવ્યું હતું. ડેલ્ટા વેરિઅન્ટે એવા પરિવર્તનો પણ પ્રાપ્ત કર્યા છે જે તેને નિષ્ક્રિય એન્ટિબોડીઝને ટાળવા દે છે. જે આક્રમણકારી વાયરસ સામે શરીરના સંરક્ષણમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. આનાથી સમજી શકાય છે કે બહુવિધ અહેવાલો દર્શાવે છે તેમ COVID-19 રસીઓ ડેલ્ટા વેરિઅન્ટ સામે થોડી ઓછી અસરકારક કેમ રહી છે. ઉચ્ચ ટ્રાન્સમિસિબિલિટી અને રોગપ્રતિકારકતાની ઘૂસણખોરીનું આ સંયોજન એ સમજાવવામાં સરળ બનાવેે છે કે ડેલ્ટા વેરિઅન્ટ આટલો સફળ કેવી રીતે બની શક્યો.

અભ્યાસો એ પણ દર્શાવે છે કે મૂળ SARS-CoV-2 અને પ્રારંભિક પ્રકારોથી સંક્રમિત લોકોની સરખામણીમાં ડેલ્ટા વેરિઅન્ટથી (Delta variant) સંક્રમિત લોકોને હોસ્પિટલમાં દાખલ થવાનું જોખમ વધારે છે. ડેલ્ટા વેરિઅન્ટના સ્પાઇક પ્રોટીન પર એક ખાસ પરિવર્તન P681R મ્યુટેશન કોષોમાં પ્રવેશવાની અને વધુ ગંભીર રોગ પેદા કરવાની તેની ક્ષમતામાં સુધારો કરવા માટે મુખ્ય ફાળો આપનાર હોવાનું માનવામાં આવે છે.

શું ઓમિક્રોન ડેલ્ટાનું સ્થાન લેશે?

ઓમીક્રોન વેરિઅન્ટ (Omicron variant) ડેલ્ટા કરતા વધુ પ્રબળ છે કે બનશે તે કહેવું બહુ વહેલું છે. ઓમિક્રોન ડેલ્ટા વેરિઅન્ટ સાથે કેટલાક મ્યુટેશન શેર કરે છે પરંતુ અન્યો પણ ધરાવે છે જે તદ્દન અલગ છે. જોકે સંશોધક સમુદાયમાં આપણે ખાસ ચિંતિત છીએ તેનું એક કારણ એ છે કે ઓમીક્રોન વેરિઅન્ટમાં રીસેપ્ટર-બાઈન્ડીંગ ડોમેનમાં 10 મ્યુટેશન છે જે સ્પાઈક પ્રોટીનનો ભાગ છે જે ACE-2 રીસેપ્ટર સાથે સંપર્ક કરે છે અને કોષોમાં પ્રવેશની મધ્યસ્થી કરે છે. ડેલ્ટા વેરિઅન્ટમાં તે 2 હોય છે.

ધારો કે ઓમિક્રોનમાં (Omicron variant) તમામ પરિવર્તનોનું સંયોજન ડેલ્ટા કરતાં વધુ પ્રસારણક્ષમ અથવા રોગપ્રતિકારક ઘૂસણખોરીમાં વધુ સારું બનાવે છે. તો અમે વૈશ્વિકસ્તરે આ પ્રકારનો ફેલાવો જોઈ શકીએ છીએ. જો કે, તે પણ શક્ય છે કે અસામાન્ય રીતે વધુ સંખ્યામાં પરિવર્તન વાયરસ માટે હાનિકારક હોઈ શકે છે અને તેને અસ્થિર બનાવી શકે છે. ખૂબ જ સંભવ છે કે ઓમિક્રોન વેરિઅન્ટ એ એન્ડગેમ નથી અને વધુ SARS-CoV-2 વેરિઅન્ટ્સ બહાર આવશે. જેમ જેમ SARS-CoV-2 માનવીઓમાં ફેલાતો રહે છે, કુદરતી પસંદગી અને અનુકૂલન વધુ વેરિઅન્ટ્સમાં પરિણમશે જે ડેલ્ટા કરતાં વધુ સંક્રમિત થઈ શકે છે.

વાયરલ અનુકૂલનની પ્રક્રિયા ક્યારેય સમાપ્ત થતી નથી

ઈન્ફલ્યુએન્ઝા વાયરસથી આપણે જાણીએ છીએ કે વાયરલ અનુકૂલનની પ્રક્રિયા ક્યારેય સમાપ્ત થતી નથી. ઘણાં દેશોમાં નીચા રસીકરણ દરનો અર્થ એ છે કે ત્યાં હજી પણ વાયરસ માટે ઘણા સંવેદનશીલ યજમાનો-susceptible hosts છે અને જ્યાં સુધી તે ફેલાશે ત્યાં સુધી તે પરિભ્રમણ અને પરિવર્તન કરવાનું ચાલુ રાખશે. ઓમિક્રોન વેરિઅન્ટનો (Omicron variant) ઉદભવ એ SARS-CoV-2 ના વધુ ફેલાવા અને વિકાસને રોકવા માટે રસીકરણની (Vaccination) તાકીદનું બીજું રીમાઇન્ડર છે.

(By Suresh V. Kuchipudi, Penn State; as appeared in The Conversation)

આ પણ વાંચોઃ Omicron Variant: કોરોનાનું નવું સ્વરૂપ વધુ સંક્રમિત અને ગંભીર છે કે કેમ તે સ્પષ્ટ નથી: WHO

આ પણ વાંચોઃ Botswana variant: કોરોનાના નવા વેરિયન્ટથી ભારતમાં પણ ફફડાટ, ઔધોગિક એકમો પર પડી શકે છે અસર