સિરમૌર: હિમાચલ પ્રદેશ તેની પ્રાકૃતિક સુંદરતા ઉપરાંત તેની અનોખી પરંપરાઓ માટે પણ જાણીતું છે. આવી જ એક પરંપરા સિરમૌર જિલ્લાના હાટી સમુદાયની છે. અહીં કન્યા સરઘસ સાથે વરરાજાના ઘરે પહોંચે છે અને પછી લગ્નની તમામ વિધિ વરરાજાના ઘરે કરવામાં આવે છે. આને જાજરા પ્રથા કહેવાય છે. હાટી સમુદાયમાં આ પ્રથા હેઠળ થતા લગ્નમાં ઘણી અનોખી વસ્તુઓ જોવા મળે છે. જાણવા માટે વાંચો...
સુમન લગ્ન સરઘસ લઈને રાજેન્દ્રના ઘરે પહોંચી-જિલ્લાના શિલાઈ સબ ડિવિઝનના કુસેનુ ગામના રાજેન્દ્ર પાંડેના લગ્ન ઉત્તરાખંડના ચકરાતાની સુમન જોશી સાથે થયા હતા. પરંતુ ખાસ વાત એ છે કે દુલ્હનના વેશમાં સુમન પોતાના પરિવારના સભ્યો સાથે 100 બારાતીઓ સાથે રાજેન્દ્રના ઘરે પહોંચી હતી. વાસ્તવમાં આ સિરમૌરના ગિરિપર વિસ્તારના હાટી સમુદાયની જાજદા લગ્ન પરંપરાનો એક ભાગ છે જેમાં કન્યા સરઘસ સાથે વરરાજાના ઘરે પહોંચે છે. અને પછી લગ્નની તમામ વિધિઓ ફેરા સહિતની વિધિઓ છોકરાના ઘરે કરવામાં આવે છે.
વરરાજાના પિતા કુંભરામે જણાવ્યું કેજાજડા પરંપરામાં વરરાજા સરઘસ કાઢતો નથી કે કન્યાના ઘરની પરિક્રમા કરતો નથી. આ પ્રથા હેઠળ થયેલા આ લગ્નમાં માદક દ્રવ્યોના સેવન પર પ્રતિબંધ હતો અને લગ્નમાં દારૂ પીરસવામાં આવ્યો ન હતો. આ અનોખા લગ્ન ગીરીપર વિસ્તારમાં સંપૂર્ણ વિધિ-વિધાન સાથે થયા હતા.
જાજડાની પરંપરા પ્રાચીન સમયથી ચાલી આવે છે - કેન્દ્રીય હાટી સમિતિના ઉપપ્રમુખ અને એડવોકેટ સુરેન્દ્ર સિંહ ઠાકુર કહે છે કે ગીરીપર વિસ્તારની પરંપરાઓ અને રિવાજો પ્રાચીન સમયથી ચાલી આવે છે. જાજરા પરંપરા પણ આમાંની એક છે. આની પાછળ કોઈ વાર્તા નથી, બલ્કે આ પ્રથા વડીલોનો વારસો છે, જે પ્રાચીન સમયથી ચાલી આવે છે. સમય જતાં, આ પ્રથા હેઠળ થતા લગ્નો ઓછા થવા લાગ્યા છે.
જજદ પરંપરા અનોખી છે - આ પ્રથા હેઠળ યોજાતા લગ્નમાં લગ્નનો તમામ ખર્ચ પણ વર પક્ષના લોકો જ ઉઠાવે છે. આ સાથે આ પ્રથા હેઠળ દહેજ પણ લેવામાં આવતું નથી. ગામની સ્ત્રીઓ લગ્ન પ્રસંગમાં રોટલી બનાવે છે, પણ ગામના પુરુષો લોટ ભેળવે છે. આ સિવાય શાકભાજી કાપવાથી લઈને વાનગીઓ બનાવવા સુધીનું કામ પુરુષો જ કરે છે. મહિલાઓ માત્ર રોટલી બનાવે છે, જેના માટે તેમને થાળીમાં દેશી ઘી આપવામાં આવે છે. લગ્નના દિવસે ભોજન રાંધનારા પુરુષો માટે પાછળથી એક અલગ પાર્ટીનું આયોજન કરવામાં આવે છે. લગ્ન સમારોહ દરમિયાન નૃત્ય કરવામાં આવે છે.