હૈદરાબાદ: ઈઝરાયેલ-પેલેસ્ટાઈન સંઘર્ષનો ઈતિહાસ એક સદી જૂનો છે. બંને દેશો વચ્ચે અનેક યુદ્ધો થયા છે. હજારો લોકોએ પોતાના જીવનનું બલિદાન આપ્યું છે. બંને દેશો વચ્ચે હજુ પણ ભીષણ લડાઈ ચાલી રહી છે. સંઘર્ષનું કારણ અને લડાઈનો ઈતિહાસ વકીલ ચૈતન્ય પાંડે અને સોસાયટી પાર્ટીના જનરલ સેક્રેટરી સંદીપ પાંડેએ આ લેખમાં સમજાવ્યો છે.
સંઘર્ષની શરૂઆત: 1948 માં ઇઝરાયેલની રચના દરમિયાન જાયોની દળો દ્વારા 15 હજાર પેલેસ્ટિનિયનોની હત્યા કરવામાં આવી હતી. 1967માં 6 દિવસના યુદ્ધમાં ઈઝરાયેલે પાડોશી દેશ ગાઝા અને વેસ્ટ બેંક પર કબજો કરી લીધો હતો. પેલેસ્ટિનિયન બંદૂકધારીઓએ 1972 મ્યુનિક ઓલિમ્પિકમાં 17 ઇઝરાયેલી ખેલાડીઓની હત્યા કરી હતી. 1982 માં, ઇંગ્લેન્ડમાં ઇઝરાયેલી રાજદૂતની હત્યા કરવાનો નિષ્ફળ પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. બદલામાં ઇઝરાયેલે દક્ષિણ લેબનોન પર આક્રમણ કર્યું. ખ્રિસ્તી લડવૈયાઓને બેરૂતમાં સબરા અને શતીલા શરણાર્થી શિબિરોમાં હજારો પેલેસ્ટાઈન શરણાર્થીઓની હત્યા કરવા માટે ઉશ્કેરવામાં આવ્યા હતા. બીજો સંઘર્ષ 1987 માં શરૂ થયો અને 1990 ના દાયકાની શરૂઆત સુધી ચાલુ રહ્યો. 2,000 થી વધુ પેલેસ્ટિનિયન માર્યા ગયા.
1993ના ઓસ્લો સમજૂતી મુજબ, એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે ગાઝા અને પશ્ચિમ કાંઠા પેલેસ્ટિનિયન શાસન હેઠળ રહેશે. ઈઝરાયેલની સેનાને આ વિસ્તારોમાંથી હટી જવાની સૂચના આપવામાં આવી હતી. જોકે, ઈઝરાયેલે પોતાની સેના પાછી ખેંચી ન હતી. ઇઝરાયેલી નેતા એરિયલ શેરોન અલ-અક્સા મસ્જિદની મુલાકાત લે છે અને પેલેસ્ટિનિયનો સાથે સંઘર્ષને ઉશ્કેરે છે.
આનાથી ઇઝરાયેલને ગાઝા અને પશ્ચિમ કાંઠે ફરી પ્રવેશવાની મંજૂરી મળી. 2000-2003 વચ્ચેના સંઘર્ષમાં 4,300 લોકો માર્યા ગયા હતા. તેમાંથી મોટા ભાગના પેલેસ્ટિનિયન છે. 2005 માં શેરોન સરકારે વસાહતોમાંથી 8,500 ઇઝરાયેલીઓને બહાર કાઢ્યા. ગાઝા અને પશ્ચિમ કાંઠાના દળોએ રાષ્ટ્રપતિ મહમૂદ અબ્બાસને પેલેસ્ટિનિયન ઓથોરિટી પર નિયંત્રણ મેળવવાની મંજૂરી આપી.
ગાઝા પર હમાસનો કબજોઃ 2006માં હમાસના દળોનો વિકાસ થયો. તેણે કાઉન્સિલની ચૂંટણીમાં બહુમતી બેઠકો જીતી હતી. ગૃહયુદ્ધમાં ફતાહને હરાવ્યો અને ગાઝા પર કબજો કર્યો. પેલેસ્ટિનિયન ઓથોરિટીએ પશ્ચિમ કાંઠે નિયંત્રણ જાળવી રાખ્યું. જો કે, ઇઝરાયેલે હમાસના શાસનને નકારી કાઢ્યું અને ગાઝાની નાકાબંધી શરૂ કરી. ત્યાંથી શરૂ થયેલી લડાઈ આજે પણ ચાલુ છે.
2008માં ઈઝરાયેલે ગાઝા પર હુમલો કર્યો હતો. 1,400 પેલેસ્ટાઈન અને 13 ઈઝરાયલી માર્યા ગયા. 2012માં હમાસ દ્વારા છોડવામાં આવેલા રોકેટના જવાબમાં ઈઝરાયેલે ગાઝા પર 8 દિવસ સુધી હુમલો કર્યો હતો. જેમાં 180 લોકોના મોત થયા હતા. 2014માં હમાસે ત્રણ ઈઝરાયેલ યુવકોનું અપહરણ કરીને હત્યા કરી હતી. આનાથી ઇઝરાયેલ ગાઝા પર હુમલો કરવા ઉશ્કેરાયું. સાત સપ્તાહ સુધી ચાલેલી લડાઈમાં 2,310 પેલેસ્ટિનિયન અને 73 ઈઝરાયેલીઓ માર્યા ગયા હતા.
2021 માં અન્ય સંઘર્ષમાં 340 પેલેસ્ટિનિયનો અને 11 ઇઝરાયેલીઓ માર્યા ગયા. હાલના (2023) સંઘર્ષમાં, હમાસ દ્વારા 1,400 ઇઝરાયેલની હત્યા કરવામાં આવી છે, જ્યારે તેની સામે યુદ્ધ ચલાવી રહેલા ઇઝરાયેલે અત્યાર સુધીમાં 11,000 પેલેસ્ટાઇનીઓને મારી નાખ્યા છે. આ સિવાય 25,000 લોકો ઘાયલ થયા છે. બંને દેશો વચ્ચેના યુદ્ધમાં અત્યાર સુધીમાં માર્યા ગયેલા પેલેસ્ટિનિયનોની સંખ્યા 40,000ની આસપાસ છે, જ્યારે ઈઝરાયેલની સંખ્યા 10/1થી ઓછી છે. તેનો અર્થ એ કે 6,407 પેલેસ્ટિનિયન માર્યા ગયા, જ્યારે 308 ઇઝરાયેલ હતા.
સ્થાયી થયેલા યહૂદીઓ:1917માં, બાલ્ફોર કરારે પેલેસ્ટાઈનમાં યહૂદી લોકોને ઘર પૂરું પાડ્યું. તે સમયે અહીં યહૂદીઓની વસ્તી 15 ટકાથી ઓછી હતી. આજે ઇઝરાયેલની વસ્તી 93.6 લાખ માનવામાં આવે છે, જેમાંથી 17 લાખ મુસ્લિમ છે. પશ્ચિમ કાંઠા અને ગાઝાની વસ્તી અનુક્રમે 30 અને 23 લાખ છે. એટલે કે, હવે પેલેસ્ટિનિયનોની કુલ વસ્તીના 53 ટકાથી વધુ યહૂદીઓ છે.
ઇઝરાયલે વર્તમાન યુદ્ધમાં 6,000 પેલેસ્ટિનિયન કેદીઓને ધરપકડ કરીને જેલમાં ધકેલી દીધા છે. હુમલા દરમિયાન હમાસે 200થી વધુ લોકોને બંદી બનાવી લીધા હતા. ગાઝા પટ્ટી પર નિયંત્રણ ઈચ્છતું ઈઝરાયેલ તેને સૌથી મોટી ખુલ્લી જેલ માને છે. જ્યારે ઈઝરાયેલ $58,273 ની જીડીપી સાથે ઉભરતો દેશ છે, ગાઝા અને વેસ્ટ બેંકનો જીડીપી અનુક્રમે $876 અને $1,924 છે. ગાઝાની મોટાભાગની અર્થવ્યવસ્થા ઈઝરાયેલ પર નિર્ભર છે. ચાલુ યુદ્ધમાં, ઇઝરાયેલ ગાઝાને ખોરાક અને ઇંધણનો પુરવઠો બંધ કરી રહ્યું છે, ત્યાં ફસાયેલા લોકોનો શ્વાસ રૂંધાઈ રહ્યો છે.
યુએનના 193 સભ્ય દેશોમાંથી ઈઝરાયેલને 163મા રાજ્ય તરીકે અને પેલેસ્ટાઈનને 138મા રાજ્ય તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી છે. જોકે, પેલેસ્ટાઈનને 2012માં માત્ર એક જ વાર બિન-સભ્ય નિરીક્ષકનો દરજ્જો મળ્યો છે. 1947 ના યુએન ઠરાવમાં સ્પષ્ટપણે પેલેસ્ટાઈનને બે રાજ્યોમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યું હતું. એક પેલેસ્ટાઈન અને બીજું ઈઝરાયેલ.
