ડીપફેક શું છે અને ફેક ન્યૂઝને કઈ રીતે ઓળખશો ?

સમાચાર માટે હવે ઘણા લોકો સોશ્યિલ મીડિયા સાઇટ્સનો ઉપયોગ કરે છે. તે આર્ટિકલ, સમાચાર અથવા કહાનીઓની વિશ્વસનીયતાનું મૂલ્યાંકન કરવું ઘણીવાર મુશ્કેલ હોય છે. મોટાભાગે માહિતી ઓવરલોડ અને ઇન્ટરનેટ કેવી રીતે બનાવટી સમાચાર બનાવે છે તેના વિશે સમજનો અભાવ, તેને વાઈરલ કરે છે.

નવી દિલ્હી: ચીફ સાયબર સિક્યુરિટી ઓફિસર કર્નલ ઇન્દ્રજિતે ઇટીવી ભારત સાથે વિવિધ સ્ત્રોતોના સમાચારો મેળવવા વિશે ચર્ચા કરી હતી. આ દરમિયાન તેમણે કહ્યું કે, પરંપરાગત રીતે આપણે વિશ્વસનીય સ્રોતો, પત્રકારો અને મીડિયા આઉટલેટ્સના સમાચાર મેળવવા માટે ઉપયોગ કરીએ છીએ. જો કે, ઇન્ટરનેટ દ્વારા માહિતી અને સમાચારને ખૂબ ઓછા નિયમો અથવા સંપાદકીય ધોરણો સાથે પ્રકાશિત અને શેર કરવા માટે એક નવી રીત બનાવવામાં આવી છે.

સમાચાર માટે હવે ઘણા લોકો સોશ્યિલ મીડિયા સાઇટ્સનો ઉપયોગ કરે છે. તે આર્ટિકલ, સમાચાર અથવા કહાનીઓની વિશ્વસનીયતાનું મૂલ્યાંકન કરવું ઘણીવાર મુશ્કેલ હોય છે. મોટાભાગે માહિતી ઓવરલોડ અને ઇન્ટરનેટ કેવી રીતે બનાવટી સમાચાર બનાવે છે તેના વિશે સમજનો અભાવ,તેને વાઈરલ કરે છે. આવા સમાચારોની પહોંચ વધારવામાં સોશ્યિલ મીડિયાની મુખ્ય ભૂમિકા છે. સોશ્યિલ મીડિયા પર ખોટી માહિતીનો પ્રસાર કરવો એ નફાકારક વ્યવસાય હોઈ શકે છે, જે પ્રકાશકો માટે જાહેરાતની આવક પેદા કરે છે. જેના કારણે વાઈરલ ન્યૂઝ પ્રકાશિત થાય છે. આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (એઆઈ) હવે મોટા પાયે બનાવટને સક્ષમ કરે છે, જેને 'ડીપફેક' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

ડીપફેક ડિજિટલ વીડિયો, મશીન લર્નિંગ અને ફેસ સ્વેપિંગનો ઉપયોગ કરીને બનાવવામાં આવેલા ફેક વીડિયો હોય છે. ડીપફેક એ કમ્પ્યુટરથી બનેલા ખોટા વીડિયો હોય છે, જેમાં નવા ફૂટેજ બનાવવા માટે છબીઓ મિશ્રિત કરવામાં આવે છે. તે ઘટનાઓ, નિવેદનો અને ક્રિયાઓ દર્શાવે છે જે ખરેખર ક્યારેય થયા નથી હોતા.

ફેક ન્યૂઝના પ્રકાર

• વ્યંગ્ય કે પેરોડી
• ભ્રામક સામગ્રી
• ઈમ્પોસ્ટર સામગ્રી
• ખોટુ કનેક્શન
• ખોટી ઘટના
• કસ્ટમાઈઝ વીડિયોઝ

કર્નલ ઇન્દ્રજિત આગળ જણાવે છે કે ડીપફેક મશીન લર્નિંગ એલ્ગોરિધમ્સ અને ડીપ લર્નિંગ તકનીકો પર આધાર રાખે છે, જે ખૂબ જ અનુકૂળ 'ફેસ-ગ્રાફ્ટ' બનાવે છે. એક વ્યક્તિન ચહેરા પર બીજી વ્ચક્તિનો ચહેરો મૂકવામાં આવે છે.

કર્નલ ઇન્દ્રજિત કહે છે કે, નકલી સમાચાર ઘણા સ્વરૂપોમાં આવે છે, ઓડિયો અને વીડિયો મેસેજ, ટેક્સ્ટ મેસેજ, વેબસાઇટ્સ, મેગેઝિન વગેરે. ડીપફેક ટેકનોલોજી કોઈપણ જાહેર આકૃતિઓને વાસ્તવિક વીડિયો બનાવવા માટે સક્ષમ કરે છે. એઆઈનો ઉપયોગ વ્યક્તિના અવાજની નકલ કરવા માટે પણ થઈ રહ્યો છે.

ફેક ન્યૂઝને કઈ રીતે ઓળખવા

• સામાન્ય રીતે આ બહુ મુશ્કેલ કામ છે, કારણ કે તેમાં એક એજન્ડા અથવા એક ઉદ્દેશ્ય હોય છે ૃ
• જ્યારે ફેક વીડિયો અથવા ઓડિયોને ધ્યાનપૂર્વક અભ્યાસ કરવામાં આવે તો, તેમાં કેટલીક તકનીકી ખામી જોવા મળશે. તેની તપાસ કરવી બહુ જરુરી છે.
• જે વેબસાઈટ ફેક ન્યૂઝ ચલાવે છે, તેના પર ખોટા એક્સટેન્શન, પ્લગઈન્સ હોય છે.
• આ ઉપરાંત વ્યક્તિની સમજશક્તિ અને ઘટનાઓને સમજવાના દ્રષ્ટિકોણ પરથી ફેક ન્યૂઝને ઓળખી શકાય છે.