World Zoonosis Day: ਜਾਣੋ ਕੀ ਹੈ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ ਇਸ ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ

ਹਰ ਸਾਲ 6 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਲਾਗਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਅਰਬ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਂ ਘੱਟ ਗੰਭੀਰ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਹਰ ਸਾਲ ਲੱਖਾਂ ਮੌਤਾਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਨਵੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉਭਰਨ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲਣ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਵ ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਦਿਵਸ 2023 ਦਾ ਥੀਮ: ਵਿਸ਼ਵ ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਦਿਵਸ ਹਰ ਸਾਲ 6 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਜਾਂ ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨਾਂ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਇਹ ਦਿਨ "ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ, ਇੱਕ ਸਿਹਤ: ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਨੂੰ ਰੋਕੋ!" 'ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਰਿਪੋਰਟ ਕੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ: ਸਾਲ 2020 ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ 19 ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ 'ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ' ਅਤੇ 'ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਸ਼ੂ ਧਨ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ' ਦੁਆਰਾ 'ਪ੍ਰੀਵੈਂਟਿੰਗ ਦਿ ਅਗਲੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ: ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਤੋੜਨਾ ਹੈ' ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ 60% ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ 70% ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਅਜੇ ਤੱਕ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਘੱਟ-ਮੱਧ ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 10 ਲੱਖ ਲੋਕ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ​​ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਇਹ ਚੇਤਾਵਨੀ: ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਚੇਤਾਵਨੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਨਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਤਾਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ-19 ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਮਹਾਂਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਫੈਲਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਵਧਦੀ ਮੰਗ, ਤੀਬਰ ਅਤੇ ਅਸਥਿਰ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ, ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਵੱਧਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਅਸਥਿਰ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਦੁਰਵਰਤੋਂ, ਭੋਜਨ ਸਪਲਾਈ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਸੰਕਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਕੀ ਹੈ?: ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਉਹ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੁਝ ਖਾਸ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਾਗ ਮਨੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਫੈਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਰਿਵਰਸ ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਸੰਕਰਮਣ ਕਿਸੇ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਲਾਰ, ਖੂਨ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਜਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹੋਰ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਸੰਪਰਕ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵੈਕਟਰ ਬੋਰਨ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵੀ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਚਿੱਚੜਾਂ, ਮੱਛਰਾਂ ਜਾਂ ਪਿੱਸੂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਵਾਇਰਸ, ਫੰਜਾਈ ਜਾਂ ਪਰਜੀਵੀਆਂ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੋ ਕਈ ਵਾਰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਘਾਤਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਦਿਖਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਦੇਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੇਸ: ਭਾਵੇਂ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨਾਂ ਜਾਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜੋ ਕੇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਹਨ ਰੇਬੀਜ਼, ਖੁਰਕ, ਬਰੂਸੈਲੋਸਿਸ, ਸਵਾਈਨ ਫਲੂ, ਡੇਂਗੂ, ਮਲੇਰੀਆ, ਇਬੋਲਾ, ਐਨਸੇਫਲਾਈਟਿਸ, ਬਰਡ ਫਲੂ, ਨਿਪਾਹ, ਗਲੈਂਡਰਜ਼, ਸੈਲਮੋਨੇਲੋਸਿਸ, ਬਾਂਦਰ ਬੁਖਾਰ/ਬਾਂਦਰ ਪੋਕਸ, ਪਲੇਕ, ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਈ, ਤੋਤਾ ਬੁਖਾਰ, ਟੀਬੀ, ਜ਼ੀਕਾ ਵਾਇਰਸ, ਸਾਰਸ ਰੋਗ ਅਤੇ ਰਿੰਗ ਵਰਮ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਵਿਸ਼ਵ ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਦਿਵਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ: ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਦਿਵਸ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਾਲ 2007 ਵਿੱਚ 6 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਰੇਬੀਜ਼ ਵਾਇਰਸ ਵਿਰੁੱਧ ਪਹਿਲੇ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, 6 ਜੁਲਾਈ, 1885 ਨੂੰ ਰੇਬੀਜ਼ ਵੈਕਸੀਨ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਟੀਕਾ ਲਗਾਇਆ। ਇਹ ਦਿਨ 2007 ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਜੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਜਨਤਾ, ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ, ਉੱਭਰ ਰਹੀਆਂ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਵ ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਦਿਵਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼: ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਛੂਤ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵੈਟਰਨਰੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮਾਂ, ਵਿੱਦਿਅਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।