ETV Bharat / science-and-technology

Amrit Kaal Startups : ਧਨ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ 'ਚ ਕਰੇਗੀ ਨਿਵੇਸ਼, ਅਮ੍ਰਿਤ ਕਾਲ ਨਾਲ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਹੋਵੇਗੀ ਮਜ਼ਬੂਤ - ਸਟਾਰਟ ਅਪੱਸ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ

ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਡਾ: ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਧਨ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਾਲ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਨੂੰ ਵਧਾਵਾ ਦੇਵੇਗੀ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।

ਧਨ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ 'ਚ ਕਰੇਗੀ ਨਿਵੇਸ਼, ਅਮ੍ਰਿਤ ਕਾਲ ਨਾਲ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਹੋਵੇਗੀ ਮਜ਼ਬੂਤ
ਧਨ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ 'ਚ ਕਰੇਗੀ ਨਿਵੇਸ਼, ਅਮ੍ਰਿਤ ਕਾਲ ਨਾਲ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਹੋਵੇਗੀ ਮਜ਼ਬੂਤ
author img

By

Published : Feb 27, 2023, 3:34 PM IST

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜੈਵ-ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਸਿਹਤ, ਚਿਿਕਤਸਾ, ਖੇਤੀ, ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਜੈਵ-ਸੂਚਨਾ ਵਿਗਿਆਨ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਦੋਵਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਸਹਿਯੋਗ ਵੀ ਮਿਿਲਆ ਹੈ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਫ ਇਮਿਊਨਲੌਜੀ, ਐਨਆਈਆਈ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਆਖੀ ਹੈ। ਜੈਵ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਸਕੱਤਰ ਡਾ. ਰਾਜੇਸ਼ ਗੋਖਲੇ (ਡਾ. ਰਾਜੇਸ਼ ਗੋਖਲੇ, ਸਕੱਤਰ, ਬਾਇਓਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ) ਨੇ ਆਖਿਆ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਬਣੇ ਰਹਿਣ ਲਈ 21ਵੀਂ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਡਾ: ਰਾਜੇਸ਼ ਗੋਖਲੇ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਮਾਧਿਅਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਚੋਟੀ ਦੇ ਪੰਜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਇਓਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ।

ਸਟਾਰਟ-ਅਪੱਸ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ: ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਇਮਯੂਨੌਲੋਜੀ, ਐਨਆਈਆਈਆਈ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਧਨ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਦਯੋਗ ਸਟਾਰਟ-ਅਪੱਸ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਵੇਗੀ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਟਾਰਟ-ਐਪਸ ਬੂਮ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਦਯੋਗ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮਾਨ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਆਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਡਾ. ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਦਯੋਗ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਥੀਮ/ਵਿਸ਼ੇ/ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਟਿਕਾਊ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਡਾ: ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਪੈਸੇ ਦੀ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗੀ।

ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਟੋਪ 5 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੈਕਸੀਨ ਰਣਨੀਤੀ ਫਾਰਮਾ, ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਜਗਤ ਨੂੰ ਵਰਤਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੰਭਾਵੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਨਾਲ ਆਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਭਾਰਤ 'ਗਲੋਬਲ ਬਾਇਓਮੈਨਿਊਫੈਕਚਰਿੰਗ ਹੱਬ' ਬਣਨਾ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਲ 2025 ਤੱਕ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਿਖਰਲੇ 5 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਡਾ. ਜੀਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁੜ ਤੋਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਅੱਠ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਬਾਇਓ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ (ਜੈਵ ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ) ਜੋ 2014 'ਚ 10 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਵਧੀ, ਜੋ 2022 ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਕੇ 80 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹੋ ਗਈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਇਓਟੈੱਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਜੋ 2014 ਵਿੱਚ 52 ਸੀ। 2022 ਵਿੱਚ 100 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਕੇ 5300 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹੋ ਗਏ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 2021 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਦਿਨ 3 ਬਾਇਓਟੈਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ ਵੀ 1,128 ਬਾਇਓਟੈਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜੈਵ-ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਸਿਹਤ, ਚਿਿਕਤਸਾ, ਖੇਤੀ, ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਜੈਵ-ਸੂਚਨਾ ਵਿਗਿਆਨ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਦੋਵਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਸਹਿਯੋਗ ਵੀ ਮਿਿਲਆ ਹੈ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਫ ਇਮਿਊਨਲੌਜੀ, ਐਨਆਈਆਈ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਆਖੀ ਹੈ। ਜੈਵ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਸਕੱਤਰ ਡਾ. ਰਾਜੇਸ਼ ਗੋਖਲੇ (ਡਾ. ਰਾਜੇਸ਼ ਗੋਖਲੇ, ਸਕੱਤਰ, ਬਾਇਓਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ) ਨੇ ਆਖਿਆ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਬਣੇ ਰਹਿਣ ਲਈ 21ਵੀਂ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਡਾ: ਰਾਜੇਸ਼ ਗੋਖਲੇ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਮਾਧਿਅਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਚੋਟੀ ਦੇ ਪੰਜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਇਓਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ।

ਸਟਾਰਟ-ਅਪੱਸ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ: ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਇਮਯੂਨੌਲੋਜੀ, ਐਨਆਈਆਈਆਈ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਧਨ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਦਯੋਗ ਸਟਾਰਟ-ਅਪੱਸ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਵੇਗੀ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਟਾਰਟ-ਐਪਸ ਬੂਮ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਦਯੋਗ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮਾਨ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਆਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਡਾ. ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਦਯੋਗ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਥੀਮ/ਵਿਸ਼ੇ/ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਟਿਕਾਊ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਡਾ: ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਪੈਸੇ ਦੀ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗੀ।

ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਟੋਪ 5 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੈਕਸੀਨ ਰਣਨੀਤੀ ਫਾਰਮਾ, ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਜਗਤ ਨੂੰ ਵਰਤਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੰਭਾਵੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਨਾਲ ਆਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਭਾਰਤ 'ਗਲੋਬਲ ਬਾਇਓਮੈਨਿਊਫੈਕਚਰਿੰਗ ਹੱਬ' ਬਣਨਾ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਲ 2025 ਤੱਕ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਿਖਰਲੇ 5 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਡਾ. ਜੀਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁੜ ਤੋਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਅੱਠ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਬਾਇਓ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ (ਜੈਵ ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ) ਜੋ 2014 'ਚ 10 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਵਧੀ, ਜੋ 2022 ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਕੇ 80 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹੋ ਗਈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਇਓਟੈੱਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਜੋ 2014 ਵਿੱਚ 52 ਸੀ। 2022 ਵਿੱਚ 100 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਕੇ 5300 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹੋ ਗਏ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 2021 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਦਿਨ 3 ਬਾਇਓਟੈਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ ਵੀ 1,128 ਬਾਇਓਟੈਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

(ਆਈਏਐਨਐਸ)

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: COVID 19 PANDEMIC: ‘ਕੋਵਿਡ -19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਲੈਬ ਲੀਕ ਦਾ ਨਤੀਜਾ’

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.