ਲੁਧਿਆਣਾ:ਸਿਕਲੀਗਰ ਭਾਈਚਾਰਾ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚ ਵਸਦਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ(sgpc neglects sikligar biradri, must know detail)। ਗੁਰੂਆਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿਕਲੀਗਰ ਭਾਈਚਾਰਾ ਅੱਜ ਵੀ ਕੱਚੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਨਰਕ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੈ (living a shameful life)।
ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਾਨੂੰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਕਾਰਡ ਅਤੇ ਪੱਕੇ ਮੀਟਰ ਤਾਂ ਲਗਾਏ ਗਏ, ਪਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲਦੀ (sikligars do not get govt jobs) ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜਿਸ ਕੰਮ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ (sacrifice not rewarded)। ਉਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ।
ਸਿਕਲੀਗਰ ਸਿਕਲੀਗਰ ਭਾਈਚਾਰਾ ਕੌਣ ਹੈ:ਇਤਿਹਾਸ ਹਿੰਦੂ ਲੁਹਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਮੇਵਾੜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਮਹਾਰਾਣਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿਕਲੀਗਰ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਰਾਜਪੂਤ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਸਿਕਲੀਗਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਮਹਾਰਾਣਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਨੇ ਕਈ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਜਿੱਤੀਆਂ।
ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਬਹਾਦਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਭਾਗ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਂ ਬੀਤਦਾ ਗਿਆ, ਮਹਾਰਾਣਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਉਹ ਹਾਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਇਲਾਕਾ ਛੱਡ ਕੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੁਹਾਰ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਸਨ। ਜਾ ਕੇ ਛੁਪਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਸਾਰੇ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ।
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਿਕਲੀਗਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ:ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਿਕਲੀਗਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇਸ਼ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੰਤਾਪ ਦੇ ਕੇ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰ ਵੀ ਚੁੱਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਪਰ ਫੌਜ ਲਈ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।
ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੀ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੱਚੇ ਹਥਿਆਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ, ਮੈਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਲੁਹਾਰ ਹਿੰਦੂ ਲੱਭੇ ਜਾਣ ਜੋ ਸਿੱਖ ਫੌਜ ਲਈ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣਗੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਜਰਨੈਲ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਸਿਕਲੀਗਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।
ਸਿਕਲੀਗਰ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਇਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੂੰਹ ਤਲਵਾਰ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਕਲੀਗਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਫ਼ੌਜ ਕੋਲ ਬਿਹਤਰ ਅਤੇ ਠੋਸ ਹਥਿਆਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਈ ਲੜਾਈਆਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿਕਲੀਗਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ।10ਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਇਹ ਰਾਜ- ਕਲਾ ਦਾ ਹਥਿਆਰ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਂ ਬੀਤਦਾ ਗਿਆ ਸੱਤਾ ਘਰਾਣੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਤੋੜਿਆ, ਸਗੋਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਦ ਤੋਂ ਬਦਤਰ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਖੋਹ ਲਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਿਕਲੀਗਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਪਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।
ਕੀ ਹੈ ਸਿਕਲੀਗਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਹਾਲਤ?:ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿਕਲੀਗਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤੀ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਅੱਜ ਵੀ ਕੱਚੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਨਾ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਜਾਇਦਾਦ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਜ਼ਮੀਨ-ਜਾਇਦਾਦ, ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਕੋਈ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਬੱਚੇ ਬਹੁਤੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਨਹੀਂ ਵੀ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੁਫਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਪੈਸੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅੱਜ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਨਰਕ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਆਪਸੀ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਬਹੁਤੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਉਹ ਚਾਕੂਆਂ ਨੂੰ ਤਿੱਖਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜ ਅੱਜ ਵੀ ਤਰੱਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਆਗੂ ’ਤੇ ਲੱਗੇ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ, ਦੇਖੋ ਵੀਡੀਓ
