ਇੰਦੌਰ/ਜਬਲਪੁਰ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਦਾ ਸਿਆਸੀ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਕਸਰ ਉੱਠਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਰਗੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਹੁਤ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਇੰਦੌਰ ਅਤੇ ਜਬਲਪੁਰ ਦੇ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਕੱਢ ਲਿਆ ਹੈ। ICAR ਦੀ ਇੰਦੌਰ ਸ਼ਾਖਾ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਰਸਾਇਣ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪਰਾਲੀ ਖਾਦ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲਵੇਗੀ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ Pusa Decomposer ਨਾਮ ਦੀ ਇਸ ਦਵਾਈ ਨੂੰ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਬਲਪੁਰ ਦੇ ਨਦੀਨ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਲਈ ਇੱਕ ਜੈਵਿਕ ਢੰਗ ਦੀ ਖੋਜ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਰਸਾਇਣਕ ਛਿੜਕਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦਰਅਸਲ ਜਬਲਪੁਰ ਦੇ ਇਸ ਸੰਸਥਾਨ ਨੇ ਹੈਪੀ ਸੀਡਰ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਮ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਰਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਰਾਲੀ ਖਾਦ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਕਈ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ
ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਕਈ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਵਾਢੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਕਾਰਨ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਤਾਪਮਾਨ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਖੇਤੀ ਲਈ ਉਪਜਾਊ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਤਾਪਮਾਨ ਕਾਰਨ ਘੱਟ ਉਪਜਾਊ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਰ ਸਾਲ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦਾ ਸੂਚਕ ਅੰਕ ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੁਣ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰਹੱਦੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡੀ ਅੱਗ ਜ਼ਨੀ ਵੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਕਾਫੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕੈਮੀਕਲ ਨਾਲ ਸੜਨ ਨਾਲ ਪਰਾਲੀ ਖਾਦ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ
ਇੰਦੌਰ ਦੇ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਾਲਜ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਐੱਚ.ਐੱਲ.ਖਾਪੇਡੀਆ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਲੰਬੇ ਯਤਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਇੰਦੌਰ ਨੇ ਪੂਸਾ ਡੀਕੰਪੋਜ਼ਰ ਨਾਂ ਦਾ ਰਸਾਇਣਕ ਅਤੇ ਕੈਪਸੂਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਵਾਢੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਚੀ ਹੋਈ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਕੈਮੀਕਲ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਕੇ ਖਾਦ ਵਾਂਗ ਪਰਾਲੀ 'ਤੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਛਿੜਕਾਅ ਦੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, ਪਰਾਲੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਕੰਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਸੜ ਜਾਵੇਗੀ। ਖੇਤੀ ਖੋਜ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੀ ਇਹ ਖੋਜ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਵਰਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਨਤੀਜੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ 'ਚ ਪੂਸ਼ਾ-ਡੀ ਕੰਪੋਜ਼ਰ ਕਾਰਨ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾ ਸਕਣਗੇ
ਐਚ ਐਲ ਖਪੇਡੀਆ ਅਨੁਸਾਰ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਰਗੇ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾ ਸਕਣਗੇ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੂਸਾ ਡੀਕੰਪੋਜ਼ਰ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਰਲ ਜਲਦੀ ਹੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਾਲਜਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇਗਾ।
ਜਬਲਪੁਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਅਨੋਖੀ ਮਸ਼ੀਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ
ਜਬਲਪੁਰ ਦੇ ਨਦੀਨ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਮਸ਼ੀਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਹੈਪੀ ਸੀਡਰ ਨਾਂ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਖੇਤ ਨੂੰ ਵਾਹੇ ਬਿਨਾਂ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਯੋਗ ਅਜ਼ਮਾਇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਰਬਪੱਖੀ ਲਾਭ ਮਿਲੇਗਾ
ਨਦੀਨ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਡਾ.ਜੇ.ਕੇ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਖੇਤ ਦੀ ਨਮੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਕੀੜੇ ਵੀ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਖੇਤੀ ਦੇ ਇਸ ਨਵੇਂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇਗਾ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਪਰਾਲੀ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਮਲਚਿੰਗ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। ਤਾਂ ਜੋ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਘਟਾਈ ਜਾ ਸਕੇ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਪਰਾਲੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਈ ਵਾਰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਟਰੈਕਟਰ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਖਰਚਾ ਵੀ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਖਰਚਾ ਘੱਟ ਹੋਵੇਗਾ
ਡਾ.ਜੇ.ਕੇ ਮਿਸ਼ਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਯੋਗ ਬਹੁਤ ਸਰਲ ਹੈ। ਹੈਪੀ ਸੀਡਰ ਮਸ਼ੀਨ ਥੋੜੀ ਮਹਿੰਗੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਹੈਪੀ ਸੀਡਰ ਮਸ਼ੀਨ ਲਗਾਉਣਾ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪਿੰਡ ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਲਾਗਤ ਘਟਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਰੇਲਵੇ ਟਰੈਕ 'ਤੇ ਮਾਲਵਾ ਜ਼ੋਨ ਦਾ ਧਰਨਾ ਜਾਰੀ, ਕਈ ਟ੍ਰੇਨਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ
