ਲਖਨਊ: ਤੁਸੀਂ ਅਕਸਰ ਸੁਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਕੁੰਭਕਰਨੀ ਨੀਂਦ ਸੁੱਤੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਵਾਰਦਾਤ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਪਰਾਧੀ ਭੱਜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਨੀਂਦ ਉਡਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਪਰ, ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਯੂਪੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਥਾਣੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਇੰਚਾਰਜ ਸੌ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸੌਂਇਆ ਹੈ। ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ 24 ਘੰਟੇ ਡਿਊਟੀ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਥਾਣਾ ਇੰਚਾਰਜ ਥਾਣੇ ਦੀ ਹਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਆਮ ਡਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸੌਣ ਲਈ ਘਰ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ।
ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ GD ਕੀ ਹੈ:- ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਥਾਣੇ ਜਾਂ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਹਨ। ਹਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਥਾਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਥਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ GD ਨੂੰ ਭਰਨਾ ਹੈ। GD ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰੀ, ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰੀ ਜਾਂ ਰੋਜ਼ਨਾਮਚਾ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਜੀਡੀ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸਦੇ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਐਕਟ 1861 ਦੀ ਧਾਰਾ 44 ਪੜ੍ਹਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਜਿੱਥੇ GD ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ
ਜੀਡੀ ਯਾਨੀ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਥਾਣੇਦਾਰ ਅਤੇ ਥਾਣਾ ਇੰਚਾਰਜ ਦੀ ਹਰ ਕਾਰਵਾਈ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਥਾਣੇ ਦੀ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰੀ ਵਿੱਚ 24 ਘੰਟੇ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਨਰਲ ਡਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ ਸਵੇਰੇ 4 ਤੋਂ 6 ਵਜੇ ਤੱਕ ਨਕਸ਼ੇ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਐਂਟਰੀ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਪੁਲੀਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਵੰਡਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਥਾਣਾ ਇੰਚਾਰਜ ਵੱਲੋਂ ਥਾਣੇ ਦੀ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਥਾਣਾ ਸਦਰ, ਹਵਾਲਾਤ ਅਤੇ ਮਲਖਾਨਾ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਗਾਰਡ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ, ਘਟਨਾਵਾਂ, ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਪੱਤਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜੀਡੀ ਵਿੱਚ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੇ ਸੌਣ ਦੀ ਵੀ ਗੱਲ ਦਰਜ:- ਯੂਪੀ ਪੁਲਿਸ ਵਿੱਚ ਡਿਪਟੀ ਐਸਪੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ ਸ਼ਿਆਮ ਸ਼ੁਕਲਾ ਆਪਣੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕੁਝ ਰੰਗਬਾਜ਼ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਸਨ। ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਡੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਂ ਹਰ ਕਾਰਵਾਈ ਅਤੇ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ ਨੇ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਤੱਕ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਲਈ। ਪਰ, ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ ਹੀ ਇਹ ਹਿੰਮਤ ਜੁਟਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ ਦੀ 24 ਘੰਟੇ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਉਸ ਨੂੰ ਡਿਊਟੀ ਦੌਰਾਨ ਸੌਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਮਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ 'ਚ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੌਂਦਾ। ਸ਼ਿਆਮ ਸ਼ੁਕਲਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਥਾਣਾ ਇੰਚਾਰਜ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਜਾਂ ਗਸ਼ਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਥਾਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦੇਰ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਘਰ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਵੀ ਗਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਜੀਡੀ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਵਾਪਸੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਆਮਦ ਵੀ ਉਸੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ ਥਾਣੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਜੀਡੀ ਵਿੱਚ ਘਰ ਜਾਂ ਕੁਆਰਟਰ ਜਾਣ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਲਿਖਦਾ।
ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਾਰੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ-ਰਵਾਨਗੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਦਰਜ :- ਡਿਊਟੀ ਜਾਣ ਅਤੇ ਵਾਪਸੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਵੇਰੇ 8 ਵਜੇ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਾਪਸੀ ਅਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਰਾਤ ਦੀ ਡਿਊਟੀ 'ਤੇ ਗਏ ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਅਤੇ ਸਬ-ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਥਾਣੇ ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਅਤੇ ਦਿਨ ਦੀ ਡਿਊਟੀ 'ਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਅਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਉਹ 24 ਘੰਟੇ ਡਿਊਟੀ 'ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੰਚਾਰਜ ਹੱਥ ਨਾਲ ਜੀਡੀ ਲਿਖਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਾਅ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਆਨਲਾਈਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕ੍ਰਾਈਮ ਐਂਡ ਕ੍ਰਿਮੀਨਲ ਨੈੱਟਵਰਕ ਅਤੇ ਸਿਸਟਮ ਰਾਹੀਂ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
