ETV Bharat / bharat

IAF ਦੀ ਯੋਜਨਾ: ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਰਾਫੇਲ 'ਚ ਦੇਸੀ 'ਹਥਿਆਰ', ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਛਡਾਉਣਗੇ ਛੱਕੇ

author img

By

Published : Jul 23, 2023, 6:47 PM IST

ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਫਰਮ ਡਸਾਲਟ ਐਵੀਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀ ਮੰਗ ਰੱਖੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਰੱਖਿਆ ਉਦਯੋਗ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹੇਗਾ। ਪੜ੍ਹੋ ਕੀ ਹੈ IAF ਦੀ ਮੰਗ...

IAF ਦੀ ਯੋਜਨਾ: ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਰਾਫੇਲ 'ਚ ਦੇਸੀ 'ਹਥਿਆਰ', ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਛਡਾਉਣਗੇ ਛੱਕੇ
IAF ਦੀ ਯੋਜਨਾ: ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਰਾਫੇਲ 'ਚ ਦੇਸੀ 'ਹਥਿਆਰ', ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਛਡਾਉਣਗੇ ਛੱਕੇ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਫਰਮ ਡਸਾਲਟ ਐਵੀਏਸ਼ਨ ਨੂੰ ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਸੋਧਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਰੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ‘ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ’ ਲਈ ਵੱਡੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ 'ਚ ਬਣੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਗਲੋਬਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਫਰਮ ਨੂੰ ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੋਧਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸੀ 'ਅਸਟ੍ਰਾ' ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਦੇਸੀ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਵਾ ਤੋਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਰਾਫੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭਾਰਤ, ਫਰਾਂਸ, ਮਿਸਰ, ਕਤਰ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗ੍ਰੀਸ, ਕ੍ਰੋਏਸ਼ੀਆ, ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਅਤੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਸਮੇਤ ਕਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਰੱਖਿਆ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਏਐਨਆਈ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਆਈਏਐਫ ਨੇ ਅਸਲ ਉਪਕਰਣ ਨਿਰਮਾਤਾ ਡਸਾਲਟ ਐਵੀਏਸ਼ਨ ਨੂੰ ਰਾਫੇਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮਾਰਟ ਐਂਟੀ ਏਅਰਫੀਲਡ ਵੈਪਨ (SAAW) ਅਤੇ ਐਸਟਰਾ ਏਅਰ-ਟੂ-ਏਅਰ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਵਰਗੇ ਭਾਰਤੀ-ਨਿਰਮਿਤ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ 2020 ਤੋਂ ਬਾਅਦ IAF ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਹਨ।

ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਵਿਜ਼ਨ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ DRDO ਵਿਕਸਤ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਬੰਬਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, IAF ਨੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਲੰਬੀ ਰੇਂਜ ਦੇ ਗਲਾਈਡ ਬੰਬਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜੋੜਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਉਦਯੋਗਿਕ ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਲਾਗਤ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਰਾਫੇਲ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਕ ਵੱਡਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ LCA ਤੇਜਸ ਅਤੇ Su-30 MKI ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬੇੜਾ ਹੈ: ਭਾਰਤ 36 ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 26 ਰਾਫੇਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਰਾਦਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜੰਗੀ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਹੋਣ ਲਈ, ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਹੱਲਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸਾਡੇ 'ਅਸਟ੍ਰਾ' ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਕੀ ਹੈ: ਐਸਟਰਾ ਇੱਕ ਹਵਾ ਤੋਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹੈ ਜੋ 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਐਸਟਰਾ ਮਾਰਕ 2 ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਜੋ 160 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਡੀਆਰਡੀਓ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ 300 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਫਾਇਰਪਾਵਰ ਤੱਕ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। SAAW 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਐਡਵਾਂਸ ਵਰਜ਼ਨ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਬੰਬ ਵੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਨਿਸ਼ਾਨੇ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਫੇਲ 'ਤੇ ਫਿੱਟ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਫਰਮ ਡਸਾਲਟ ਐਵੀਏਸ਼ਨ ਨੂੰ ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਸੋਧਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਰੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ‘ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ’ ਲਈ ਵੱਡੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ 'ਚ ਬਣੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਗਲੋਬਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਫਰਮ ਨੂੰ ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੋਧਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸੀ 'ਅਸਟ੍ਰਾ' ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਦੇਸੀ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਵਾ ਤੋਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਰਾਫੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭਾਰਤ, ਫਰਾਂਸ, ਮਿਸਰ, ਕਤਰ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗ੍ਰੀਸ, ਕ੍ਰੋਏਸ਼ੀਆ, ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਅਤੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਸਮੇਤ ਕਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਰੱਖਿਆ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਏਐਨਆਈ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਆਈਏਐਫ ਨੇ ਅਸਲ ਉਪਕਰਣ ਨਿਰਮਾਤਾ ਡਸਾਲਟ ਐਵੀਏਸ਼ਨ ਨੂੰ ਰਾਫੇਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮਾਰਟ ਐਂਟੀ ਏਅਰਫੀਲਡ ਵੈਪਨ (SAAW) ਅਤੇ ਐਸਟਰਾ ਏਅਰ-ਟੂ-ਏਅਰ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਵਰਗੇ ਭਾਰਤੀ-ਨਿਰਮਿਤ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ 2020 ਤੋਂ ਬਾਅਦ IAF ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਹਨ।

ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਵਿਜ਼ਨ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ DRDO ਵਿਕਸਤ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਬੰਬਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, IAF ਨੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਲੰਬੀ ਰੇਂਜ ਦੇ ਗਲਾਈਡ ਬੰਬਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜੋੜਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਉਦਯੋਗਿਕ ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਲਾਗਤ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਰਾਫੇਲ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਕ ਵੱਡਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ LCA ਤੇਜਸ ਅਤੇ Su-30 MKI ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬੇੜਾ ਹੈ: ਭਾਰਤ 36 ਰਾਫੇਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 26 ਰਾਫੇਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਰਾਦਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜੰਗੀ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਹੋਣ ਲਈ, ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਹੱਲਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸਾਡੇ 'ਅਸਟ੍ਰਾ' ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਕੀ ਹੈ: ਐਸਟਰਾ ਇੱਕ ਹਵਾ ਤੋਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹੈ ਜੋ 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਐਸਟਰਾ ਮਾਰਕ 2 ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਜੋ 160 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਡੀਆਰਡੀਓ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ 300 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਫਾਇਰਪਾਵਰ ਤੱਕ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। SAAW 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਐਡਵਾਂਸ ਵਰਜ਼ਨ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਬੰਬ ਵੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਨਿਸ਼ਾਨੇ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਫੇਲ 'ਤੇ ਫਿੱਟ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.