ETV Bharat / bharat

ਫੇਸਬੁੱਕ, ਵਟਸਐੱਪ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ 7 ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਸੇਵਾਵਾਂ ਚਾਲੂ, ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ ਮੀਮਸ ਦਾ ਹੜ੍ਹ, ਪੜ੍ਹੋ ਪੂਰੀ ਖ਼ਬਰ

ਸੋਮਵਾਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 9 ਵਜੇ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਵਟਸਐਪ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਮੈਸੇਂਜਰ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਉਪਯੋਗਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਮੈਸੇਜਿੰਗ ਐਪ ਵਟਸਐਪ ਵੀ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਹਨ। ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਮੰਗਲਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਕਰੀਬ 3 ਵਜੇ ਤਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਠੀਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸੇਵਾਵਾਂ ਬਹਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਫੇਸਬੁੱਕ, ਵਟਸਐੱਪ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ 7 ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਸੇਵਾਵਾਂ ਚਾਲੂ
ਫੇਸਬੁੱਕ, ਵਟਸਐੱਪ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ 7 ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਸੇਵਾਵਾਂ ਚਾਲੂ
author img

By

Published : Oct 5, 2021, 7:05 AM IST

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਮੰਗਲਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਕਰੀਬ 4:20 ਵਜੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੇ ਆਨਰ ਮਾਰਕ ਜ਼ੁਕਰਬਰਗ ਨੇ ਇੱਕ ਪੋਸਟ ਰਾਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ, ਵਟਸਐਪ ਅਤੇ ਮੈਸੇਂਜਰ ਹੁਣ ਆਨਲਾਈਨ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਲਈ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗਦੇ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੁਸੀਂ ਫਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਪੋਸਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੁਝ ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੇ ਲੱਖਾਂ ਲਾਈਕ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲਿਆ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸੋਮਵਾਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 9.15 ਵਜੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਵਿਘਨ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਲੱਖਾਂ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਲਈ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਵਟਸਐਪ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਮੈਸੇਂਜਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਠੱਪ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਉਪਭੋਗਤਾ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਣ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫੇਸਬੁੱਕ ਸੰਚਾਰ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਐਂਡੀ ਸਟੋਨ ਨੇ ਇੱਕ ਟਵੀਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਐਪਸ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਐਕਸੈਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਛੇਤੀ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਵਾਂਗ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਸੁਵਿਧਾ ਲਈ ਅਸੀਂ ਮੁਆਫੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਆਊਟੇਜਸ ਨੂੰ ਟ੍ਰੈਕ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਡਾਊਨਡੇਕਟਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਉਪਭੋਗਤਾ ਐਪ ਨੂੰ ਡਾਉਨਲੋਡ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸਨ, 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਣ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਨ ਅਤੇ 22 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਵੈਬ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਨ।

ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਹੜ੍ਹ

ਲੋਕ ਫੇਸਬੁੱਕ ਫੈਮਿਲੀ ਐਪ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਲਈ ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੀਮ ਅਤੇ ਜੀਆਈਐਫ ਪੋਸਟ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਫੇਸਬੁੱਕ ਵੈਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਇਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਆਇਆ ਕਿ ਮੁਆਫ਼ ਕਰਨਾ, ਕੁਝ ਗਲਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਸੀਂ ਇਸ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਠੀਕ ਕਰਾਂਗੇ। ਇਕ ਉਪਭੋਗਤਾ ਨੇ ਟਵੀਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ ਇਹ ਦੇਖਣ ਲਈ ਆ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ, ਵਟਸਐਪ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਸੱਚਮੁੱਚ ਡਾਉਨ ਹਨ।

ਇਕ ਹੋਰ ਨੇ ਟਵੀਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਇਹ ਵੇਖਣ ਲਈ ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ ਦੌੜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਵਟਸਐਪ ਸੱਚਮੁੱਚ ਬੰਦ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਉਪਭੋਗਤਾ ਨੇ ਉਸ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਡਾਉਨ, ਫੇਸਬੁੱਕ ਡਾਉਨ, ਵਟਸਐਪ ਡਾਉਨ, ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਹੁਣ ਇੰਚਾਰਜ ਕੌਣ ਹੈ? ਇਸ ਸਮੇਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਿੱਗਜ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਟਿੱਪਣੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਸਮੱਸਿਆ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਕਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਈਟਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਚਾਲੂ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ।

ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਪਹਿਲਾਂ ਆਈ ਹੈ

ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਬੰਦ ਸਨ। ਸੋਸ਼ਲ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਦਿੱਗਜ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੂਜੀ ਘਟਨਾ ਸੀ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਡਿਵੈਲਪਰ ਜੇਨ ਵੋਂਗ ਨੇ ਇੱਕ ਟਵੀਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਬੰਦ ਨੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਗਲੋਬਲ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ।

ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਟਵੀਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਰਹੋ, ਅਸੀਂ ਇਸ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਮਾਈਕ੍ਰੋਬਲਾਗਿੰਗ ਸਾਈਟ ਟਵਿੱਟਰ ਸਮੱਸਿਆ ਬਾਰੇ ਟਵੀਟਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਫੋਰਮਾਂ ਦੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੇ ਸਮੱਸਿਆ ਬਾਰੇ ਪੋਸਟਾਂ ਅਤੇ ਮੀਮ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।

ਕਰੋੜਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ ਉਪਭੋਗਤਾ

ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਹੋਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 53 ਕਰੋੜ ਵਟਸਐਪ ਉਪਭੋਗਤਾ, 41 ਕਰੋੜ ਫੇਸਬੁੱਕ ਉਪਭੋਗਤਾ ਅਤੇ 21 ਕਰੋੜ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਉਪਯੋਗਕਰਤਾ ਹਨ।

ਇਹ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ...

ਕੀ ਇਹ ਇੱਕ DNS ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ?

ਤੁਸੀਂ DNS ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਦਰਅਸਲ, ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੈਬਸਾਈਟ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ DNS ਤੁਹਾਡੇ ਬ੍ਰਾਉਜ਼ਰ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦਾ IP ਕੀ ਹੈ। ਹਰ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦਾ ਇੱਕ ਆਈਪੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਟਵਿੱਟਰ ਜਾਂ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਡੀਐਨਐਸ ਤੁਹਾਡੇ ਬ੍ਰਾਉਜ਼ਰ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟਵਿੱਟਰ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦਾ ਆਈਪੀ ਕੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਜੇ DNS ਡਾਟਾਬੇਸ ਤੋਂ ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਟਵਿੱਟਰ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਸਕਦਾ ਕਿ ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਟਵਿੱਟਰ ਕੀ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕੋਗੇ।

ਕੀ ਇਹ DDoS ਹਮਲੇ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੀ ਹੈ

DDoS ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਇੱਥੇ 5 ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਸੇਵਾ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਲਗਭਗ 6 ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਪੱਖ ਅਪਡੇਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੋਗੇ ਕਿ ਡੀਡੀਓਐਸ ਕੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਸੇਵਾ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਟਕਲਾਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ DDoS ਹਮਲੇ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਇੱਕ ਵੈਬਸਾਈਟ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਬੇਨਤੀਆਂ ਭੇਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਇੱਕ ਵੈਬਸਾਈਟ ਵਿੱਚ ਬੇਨਤੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੀ ਸੀਮਾ 1 ਲੱਖ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੁਆਰਾ, ਹੈਕਰ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੇਨਤੀਆਂ ਭੇਜ ਕੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਬੀਜੀਪੀ ਕਾਰਨ ਫੇਸਬੁੱਕ ਸੇਵਾ ਬੰਦ?

ਕੁਝ ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬੀਜੀਪੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਬੰਦ ਹਨ। ਬੀਜੀਪੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਬਾਰਡਰ ਗੇਟਵੇ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ। ਬਾਰਡਰ ਗੇਟਵੇ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਇੰਟਰਨੈਟ ਦਾ ਰੂਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਹੈ। ਬੀਜੀਪੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈਟ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਰੂਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਕਲਾਉਡਫਲੇਅਰ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਫੇਸਬੁੱਕ ਦਾ ਬਾਰਡਰ ਗੇਟਵੇ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਫੇਸਬੁੱਕ ਲਈ ਇੰਟਰਨੈਟ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆਂ ਰਸਤਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਬੀਜੀਪੀ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈਟ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਹੁਣ ਸੇਵਾਵਾਂ ਬਹਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:- ਭਾਰਤ 'ਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਟਸਐਪ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਠੱਪ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਮੰਗਲਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਕਰੀਬ 4:20 ਵਜੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੇ ਆਨਰ ਮਾਰਕ ਜ਼ੁਕਰਬਰਗ ਨੇ ਇੱਕ ਪੋਸਟ ਰਾਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ, ਵਟਸਐਪ ਅਤੇ ਮੈਸੇਂਜਰ ਹੁਣ ਆਨਲਾਈਨ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਲਈ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗਦੇ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੁਸੀਂ ਫਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਪੋਸਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੁਝ ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੇ ਲੱਖਾਂ ਲਾਈਕ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲਿਆ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸੋਮਵਾਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 9.15 ਵਜੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਵਿਘਨ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਲੱਖਾਂ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਲਈ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਵਟਸਐਪ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਮੈਸੇਂਜਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਠੱਪ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਉਪਭੋਗਤਾ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਣ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫੇਸਬੁੱਕ ਸੰਚਾਰ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਐਂਡੀ ਸਟੋਨ ਨੇ ਇੱਕ ਟਵੀਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਐਪਸ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਐਕਸੈਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਛੇਤੀ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਵਾਂਗ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਸੁਵਿਧਾ ਲਈ ਅਸੀਂ ਮੁਆਫੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਆਊਟੇਜਸ ਨੂੰ ਟ੍ਰੈਕ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਡਾਊਨਡੇਕਟਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਉਪਭੋਗਤਾ ਐਪ ਨੂੰ ਡਾਉਨਲੋਡ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸਨ, 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਣ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਨ ਅਤੇ 22 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਵੈਬ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਨ।

ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਹੜ੍ਹ

ਲੋਕ ਫੇਸਬੁੱਕ ਫੈਮਿਲੀ ਐਪ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਲਈ ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੀਮ ਅਤੇ ਜੀਆਈਐਫ ਪੋਸਟ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਫੇਸਬੁੱਕ ਵੈਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਇਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਆਇਆ ਕਿ ਮੁਆਫ਼ ਕਰਨਾ, ਕੁਝ ਗਲਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਸੀਂ ਇਸ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਠੀਕ ਕਰਾਂਗੇ। ਇਕ ਉਪਭੋਗਤਾ ਨੇ ਟਵੀਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ ਇਹ ਦੇਖਣ ਲਈ ਆ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ, ਵਟਸਐਪ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਸੱਚਮੁੱਚ ਡਾਉਨ ਹਨ।

ਇਕ ਹੋਰ ਨੇ ਟਵੀਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਇਹ ਵੇਖਣ ਲਈ ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ ਦੌੜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਵਟਸਐਪ ਸੱਚਮੁੱਚ ਬੰਦ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਉਪਭੋਗਤਾ ਨੇ ਉਸ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਡਾਉਨ, ਫੇਸਬੁੱਕ ਡਾਉਨ, ਵਟਸਐਪ ਡਾਉਨ, ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਹੁਣ ਇੰਚਾਰਜ ਕੌਣ ਹੈ? ਇਸ ਸਮੇਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਿੱਗਜ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਟਿੱਪਣੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਸਮੱਸਿਆ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਕਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਈਟਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਚਾਲੂ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ।

ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਪਹਿਲਾਂ ਆਈ ਹੈ

ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਬੰਦ ਸਨ। ਸੋਸ਼ਲ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਦਿੱਗਜ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੂਜੀ ਘਟਨਾ ਸੀ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਡਿਵੈਲਪਰ ਜੇਨ ਵੋਂਗ ਨੇ ਇੱਕ ਟਵੀਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਬੰਦ ਨੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਗਲੋਬਲ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ।

ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਟਵੀਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਰਹੋ, ਅਸੀਂ ਇਸ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਮਾਈਕ੍ਰੋਬਲਾਗਿੰਗ ਸਾਈਟ ਟਵਿੱਟਰ ਸਮੱਸਿਆ ਬਾਰੇ ਟਵੀਟਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਫੋਰਮਾਂ ਦੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੇ ਸਮੱਸਿਆ ਬਾਰੇ ਪੋਸਟਾਂ ਅਤੇ ਮੀਮ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।

ਕਰੋੜਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ ਉਪਭੋਗਤਾ

ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਹੋਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 53 ਕਰੋੜ ਵਟਸਐਪ ਉਪਭੋਗਤਾ, 41 ਕਰੋੜ ਫੇਸਬੁੱਕ ਉਪਭੋਗਤਾ ਅਤੇ 21 ਕਰੋੜ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਉਪਯੋਗਕਰਤਾ ਹਨ।

ਇਹ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ...

ਕੀ ਇਹ ਇੱਕ DNS ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ?

ਤੁਸੀਂ DNS ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਦਰਅਸਲ, ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੈਬਸਾਈਟ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ DNS ਤੁਹਾਡੇ ਬ੍ਰਾਉਜ਼ਰ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦਾ IP ਕੀ ਹੈ। ਹਰ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦਾ ਇੱਕ ਆਈਪੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਟਵਿੱਟਰ ਜਾਂ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਡੀਐਨਐਸ ਤੁਹਾਡੇ ਬ੍ਰਾਉਜ਼ਰ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟਵਿੱਟਰ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦਾ ਆਈਪੀ ਕੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਜੇ DNS ਡਾਟਾਬੇਸ ਤੋਂ ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਟਵਿੱਟਰ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਸਕਦਾ ਕਿ ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਟਵਿੱਟਰ ਕੀ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕੋਗੇ।

ਕੀ ਇਹ DDoS ਹਮਲੇ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੀ ਹੈ

DDoS ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਇੱਥੇ 5 ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਸੇਵਾ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਲਗਭਗ 6 ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਪੱਖ ਅਪਡੇਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੋਗੇ ਕਿ ਡੀਡੀਓਐਸ ਕੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਸੇਵਾ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਟਕਲਾਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ DDoS ਹਮਲੇ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਇੱਕ ਵੈਬਸਾਈਟ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਬੇਨਤੀਆਂ ਭੇਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਇੱਕ ਵੈਬਸਾਈਟ ਵਿੱਚ ਬੇਨਤੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੀ ਸੀਮਾ 1 ਲੱਖ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੁਆਰਾ, ਹੈਕਰ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੇਨਤੀਆਂ ਭੇਜ ਕੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਬੀਜੀਪੀ ਕਾਰਨ ਫੇਸਬੁੱਕ ਸੇਵਾ ਬੰਦ?

ਕੁਝ ਮਾਹਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬੀਜੀਪੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਬੰਦ ਹਨ। ਬੀਜੀਪੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਬਾਰਡਰ ਗੇਟਵੇ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ। ਬਾਰਡਰ ਗੇਟਵੇ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਇੰਟਰਨੈਟ ਦਾ ਰੂਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਹੈ। ਬੀਜੀਪੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈਟ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਰੂਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਕਲਾਉਡਫਲੇਅਰ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਫੇਸਬੁੱਕ ਦਾ ਬਾਰਡਰ ਗੇਟਵੇ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਫੇਸਬੁੱਕ ਲਈ ਇੰਟਰਨੈਟ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆਂ ਰਸਤਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਬੀਜੀਪੀ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈਟ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਹੁਣ ਸੇਵਾਵਾਂ ਬਹਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:- ਭਾਰਤ 'ਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਟਸਐਪ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਠੱਪ

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.