ਰਾਂਚੀ: ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਦੇ 30 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੂਹ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਕਈ ਚਿਹਰੇ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਝਾਰਖੰਡ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਨਾਂਅ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ।
ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਾਇਬਲ ਪਾਲਿਟਿਕਸ
ਜੇ ਗੱਲ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਾਇਬਲ ਪਾਲਿਟਿਕਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਕਾਰਤਿਕ ਉਰਾਂਓ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਰਾਂਓ ਇੱਥੇ ਸਥਾਪਤ ਹੈਵੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ (ਐੱਚਈਸੀ) ਵਿੱਚ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਤਤਕਾਲੀਨ ਪੀਐੱਮ ਜਵਾਹਰਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਉੱਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਉਸ ਦੌਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਕਾਰਤਿਕ ਉਰਾਂਓ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੁਮਤੀ ਉਰਾਂਓ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਬਣੀ। ਫਿਲਹਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਅਤੇ ਜਵਾਈ ਦੋਵੇਂ ਸਰਗਰਮ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਧੀ ਗੀਤਾਸ਼ਰੀ ਉਰਾਂਓ ਰਾਜ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਵਾਈ ਅਰੁਣ ਉਰਾਂਓ ਆਈਪੀਐੱਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਉਹ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਕੱਤਰ ਹਨ।
ਮਰਾਂਗ ਗੋਮਕੇ ਜੈਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮੁੰਡਾ
ਜੈਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮੁੰਡਾ ਨੂੰ ਮਰਾਂਗ ਗੋਮਕੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੈਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮੁੰਡਾ ਉਂਝ ਤਾਂ ਹਾਕੀ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ, ਪਰ ਝਾਰਖੰਡ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਰਾਂਗ ਗੋਮਕੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਸੱਦਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁੰਡਾ 1928 ਵਿੱਚ ਐਮਸਟਰਡਮ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਦੇ ਕਪਤਾਨ ਸਨ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਗੁਣਾਂ ਕਾਰਨ ਛੋਟਾਨਾਗਪੁਰ ਦੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਰਾਂਗ ਗੋਮਕੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਮਹਾਨ ਨੇਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਵਜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਝਾਰਖੰਡ ਖਾਸਕਰ ਛੋਟਾਨਾਗਪੁਰ ਰੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਜਗ੍ਹਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਰਾਮਦਿਆਲ ਮੁੰਡਾ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ
ਰਾਮਦਿਆਲ ਮੁੰਡਾ ਨੇ ਯੂਐੱਨਓ ਵਿੱਚ ਆਦੀਵਾਸੀ ਅਧਿਕਾਰ ਮੁੱਦਾ ਨੂੰ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਉਂਝ ਤਾਂ ਦੂਜਾ ਵੱਡਾ ਨਾਂਅ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਰਾਮਦਿਆਲ ਮੁੰਡਾ ਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਚੰਗੇ ਐਕੇਡਮੀਸ਼ਿਅਨ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੋਮ-ਰੋਮ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਵੱਸਦੀ ਸੀ, ਦਰਅਸਲ ਰਾਮਦਿਆਲ ਮੁੰਡਾ ਨੇ ਆਦੀਵਾਸੀ ਲੋਕ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਝਾਰਖੰਡ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਮਹਿਕ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਾਈ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2010 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ। ਰਾਂਚੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਰਹੇ ਮੁੰਡਾ ਰਾਜਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਰਹੇ। ਆਦੀਵਾਸੀਆਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਬਚਾਕੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੇ ਨਾਚੀ ਸੇ ਬਾਚਿ ਤੱਕ ਦਾ ਨਾਰਾ ਵੀ ਲਗਾਇਆ।
ਦਿਸ਼ੋਮ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਕੜਿਆ ਮੁੰਡਾ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ
ਸ਼ਿਬੂ ਸੋਰੇਨ ਦਿਸ਼ੋਮ ਗੁਰੂ, ਕੜਿਆ ਮੁੰਡਾ ਆਪਣੀ ਸਾਦਗੀ ਲਈ ਜਾਣ ਗਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਬੂ ਸੋਰੇਨ, ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ, ਕੜਿਆ ਮੁੰਡਾ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਨਾਂਅ ਆਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਿਬੂ ਸੋਰੇਨ ਅਤੇ ਕੜਿਆ ਮੁੰਡਾ ਨੇ ਲੰਮੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਾਰੀ ਖੇਡੀ। ਸ਼ਿਬੂ ਸੋਰੇਨ ਝਾਰਖੰਡ ਮੁਕਤੀ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੜਿਆ ਮੁੰਡਾ 8 ਵਾਰ ਖੂੰਟੀ ਤੋਂ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੋਕਸਭਾ ਦੇ ਉਪਸਭਾਪਤੀ ਵੀ ਰਹੇ। ਮੁੰਡਾ ਆਪਣੀ ਸਾਦਗੀ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਸ਼ਿਬੂ ਸੋਰੇਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ ਸੰਥਾਲ ਇਲਾਕਾ ਇਲਾਕਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿਸ਼ੋਮ ਗੁਰੂ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਤੱਕ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਸੋਰੇਨ ਦੁਮਕਾ ਸੰਸਦੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ 8 ਵਾਰ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੋ ਵਾਰ ਸੂਬੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਬਣੇ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਕੜਿਆ ਮੁੰਡਾ ਖੂੰਟੀ ਇਲਾਕੇ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਹੇ।
ਵੇਖੋ ਵੀਡੀਓ: ਜਾਣੋ, ਕਿੰਝ ਆਦੀਵਾਸੀ ਬਣੇ ਝਾਰਖੰਡ ਦੀ ਸ਼ਾਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵਧਾਇਆ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਮਾਣ
ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਟੀ ਮੁਚੀਰਾਏ ਮੁੰਡਾ, ਇੰਦਰਨਾਥ ਭਗਤ, ਕਰਮਚੰਦ ਭਗਤ ਬੰਦੀ ਉਰਾਂਓ, ਸੁਸ਼ੀਲਾ ਕੇਰਕੇੱਟਾ, ਬਾਗੁਨ ਸੁਮਬਰਈ ਅਤੇ ਐੱਨਈ ਹੋਰੋ ਅਜਿਹੇ ਨਾਂਅ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਾਇਬਲ ਪਾਲਿਟਿਕਸ ਅਧੂਰੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਟੀ ਮੁਚੀਰਾਏ ਮੁੰਡਾ ਨੂੰ ਝਾਰਖੰਡ ਦਾ ਗਾਂਧੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਕਾਲੀਚਰਨ ਮੁੰਡਾ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ ਨੀਲਕੰਠ ਸਿੰਘ ਮੁੰਡਾ ਸੂਬੇ ਦੀ ਬੀਜੇਪੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰੀ ਹਨ।
ਝਾਰਖੰਡ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਆਦੀਵਾਸੀ ਚਿਹਰੇ
ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਅਰਜੁਨ ਮੁੰਡਾ ਸਮੇਤ ਕਈ ਹੋਰ ਨਾਂਅ ਇਸ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਆਦੀਵਾਸੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਅਰਜੁਨ ਮੁੰਡਾ, ਸੂਬੇ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਾਬੂਲਾਲ ਮਰਾਂਡੀ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੇ ਨਾਂਅ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਟ੍ਰਾਇਬਲ ਪਾਲਿਟਿਕਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੁਕਾਮ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁੱਝ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿਓ ਤਾਂ ਸੂਬੇ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਧੂ ਕੋੜਾ ਆਜ਼ਾਦ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੀਐੱਮ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਿਕਾਰਡ ਤੱਕ ਬਣਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਾਬਕਾ ਏਡੀਜੀ ਅਤੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ ਰਾਮੇਸ਼ਵਰ ਉਰਾਂਓ ਦੀ ਚਰਚਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਰਾਂਓ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਮੀਸ਼ਨ ਫਾਰ ਸ਼ੈਡਿਊਲ ਟ੍ਰਾਇਬ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
