ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਅਦਾਕਾਰ ਸੁਸ਼ਾਂਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਪੂਤ ਦੇ ਵਿਵਾਦਤ ਮੌਤ ਨੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਿੱਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਸੀਬੀਆਈ (ਕੇਂਦਰੀ ਜਾਂਚ ਬਿਊਰੋ) ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਏਜੰਸੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸੀਬੀਆਈ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸੀਬੀਆਈ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਤਲ ਤੱਕ, ਕੇਂਦਰੀ ਜਾਂਚ ਬਿਊਰੋ (ਸੀਬੀਆਈ) ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੇਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਰਹੀ ਇੱਕ ਏਜੰਸੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੀਬੀਆਈ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਮਲੇ, ਬੈਂਕ ਧੋਖਾਧੜੀ, ਵੱਡੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਵਰਗੇ ਉੱਚ ਪ੍ਰੋਫ਼ਾਈਲ ਕੇਸ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਪਰ ਸੀਬੀਆਈ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲੇ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਸੀਬੀਆਈ ਦੇ ਉਤਰਾਅ ਚੜ੍ਹਾਅ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ।
ਸੀਬੀਆਈ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸੀਬੀਆਈ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸੰਯੁਕਤ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਐਨਕੇ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੀਬੀਆਈ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਤਰਾਅ ਚੜਾਅ ਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਮੈਂ ਸੀਬੀਆਈ ਵਿੱਚ 10 ਸਾਲ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਕੋਈ ਵੀ ਸੰਸਥਾ ਉਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ, ਸੀਬੀਆਈ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੀਬੀਆਈ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੇਂਟ ਕਿੱਟਸ ਜਾਅਲੀ ਕੇਸ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
ਸੀਬੀਆਈ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ 2 ਅਕਤੂਬਰ 1977 ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿੰਘ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ `ਸੀਬੀਆਈ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਮਾਮਲਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਲੈਣੀ ਪਏਗੀ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਸੀਬੀਆਈ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ `ਤੇ ਪਰਛਾਵਾਂ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਲੋਕ ਸੀਬੀਆਈ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੀਬੀਆਈ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਖ਼ਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਸੀਬੀਆਈ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ।
ਸੀਬੀਆਈ ਦੇ ਕੁਝ ਸਨਸਨੀਖੇਜ਼ ਮਾਮਲੇ
ਸਟਰਲਿੰਗ ਬਾਇਓਟੈਕ ਘੁਟਾਲਾ: ਬਦਨਾਮ ਸਟ੍ਰਲਿੰਗ ਬਾਇਓਟੈਕ ਘੁਟਾਲਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੇਤਨ ਸੰਦੇਸਰਾ ਤੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਸੰਦੇਸਰਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਵਡੋਦਰਾ ਸਥਿਤ ਸਟਰਲਿੰਗ ਬਾਇਓਟੈਕ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰਾਂ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ `ਤੇ 5,700 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕਰੀਬ ਛੇ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੀਬੀਆਈ ਨੇ ਕੁਝ ਡੇਅਰੀਆਂ ਕੱਢੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਵਰੀ ਤੇ ਜੂਨ 2011 ਵਿੱਚ ਸਟਰਲਿੰਗ ਬਾਇਓਟੈਕ ਦੁਆਰਾ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਫ਼ਰਮਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਇਗੀਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ।
ਵਿਜੇ ਮਾਲਿਆ ਕੇਸ: ਵਿਜੇ ਮਾਲਿਆ ਦੇ ਬੈਂਕ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਕੇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ। ਮਾਲਿਆ ਨੇ 9000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕਰਦਿਆਂ ਬੈਂਕਾਂ ਦੀ ਕਥਿਤ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2016 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਭੱਜ ਗਿਆ ਸੀ।
ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਘੁਟਾਲਾ: ਸੀਬੀਆਈ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਗਿਆ ਸਭ ਤੋਂ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮਾਮਲਾ 3600 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਅਗਸਤਾ ਵੈਸਟਲੈਂਡ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਘੁਟਾਲਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 12 ਅਗਸਤਾ ਵੈਸਟਲੈਂਡ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ ਨੂੰ ਇਟਾਲਵੀ ਰੱਖਿਆ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਵੱਡੀ ਕੰਪਨੀ ਫਿਨਮੇਕਨਿਲਾ ਦੁਆਰਾ ਖ਼ਰੀਦਨ ਦੇ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਚੋਲੇ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਉੱਤੇ ਰਿਸ਼ਵਤ ਦੇਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਸੀ।
ਸ਼ਾਰਦਾ ਚਿੱਟ ਫੰਡ ਘੁਟਾਲਾ: ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਸਾਲ 2013 ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਸੀ। ਸੀਬੀਆਈ ਵੱਲੋਂ ਇਸਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 200 ਲੋਕ ਇੱਕ ਜਾਅਲੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਰਧਾ ਸਮੂਹ `ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਠੱਗੀ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੋਂਜ਼ੀ ਸਕੀਮ ਚਲਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੀਬੀਆਈ ਨੇ ਆਪਣੀ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਵਿੱਚ ਸਾਬਕਾ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਪੀ ਚਿਦੰਬਰਮ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨਲਿਨੀ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਵੀ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਸੀਬੀਆਈ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ
ਸਨਸਨੀਖੇਜ਼ ਆਰੁਸ਼ੀ ਕਤਲ ਕੇਸ ਵਰਗੇ ਅਪਰਾਧਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ 2ਜੀ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਕਥਿਤ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਸੀਬੀਆਈ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਂਚ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਤੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਬਲਕਿ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਤਿੱਖੀ ਅਲੋਚਨਾ ਮਿਲੀ ਸੀ।
ਯੂਪੀਏ ਸਰਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਮਸ਼ਹੂਰ 2ਜੀ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਕੇਸਾਂ ਨੇ ਸੀਬੀਆਈ ਦੁਆਰਾ ਚਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਪੇਜਾਂ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦਾਇਰ ਕੀਤੇ, ਪਰ ਏਜੰਸੀ ਇੱਕ ਵੀ ਦੋਸ਼ੀ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਸਾਬਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ।
ਇਸ ਸਾਲ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਊਜ਼ ਏਜੰਸੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸਿ਼ਤ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੀਬੀਆਈ ਨੇ 1 ਜਨਵਰੀ, 2015 ਤੋਂ 29 ਫ਼ਰਵਰੀ, 2020 ਦਰਮਿਆਨ 4,300 ਬਾਕਾਇਦਾ ਕੇਸਾਂ ਅਤੇ 685 ਮੁੱਲੀਆਂ ਜਾਂਚਾਂ ਸਮੇਤ 4,985 ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਸੀਬੀਆਈ ਨੇ 4,717 ਮਾਮਲਿਆਂ (3987 ਆਰਸੀ ਅਤੇ 730 ਪੀਈ) ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ।
1 ਜਨਵਰੀ, 2015 ਤੋਂ 29 ਫ਼ਰਵਰੀ, 2020 ਤੱਕ ਸੀਬੀਆਈ ਨੇ 3,700 ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਧਿਕਾਰਿਤ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੀਬੀਆਈ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੀ ਦਰ 65-70 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਜਾਂਚ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੈ, ਪਰ ਸੀਬੀਈ ਲਈ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇਸ ਦੇ ਤਰਕਪੂਰਨ ਸਿੱਟੇ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ।
ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿੱਚ ਸੀਬੀਆਈ ਇਹ ਸਾਬਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੱਕੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਲਈ ਉਕਸਾਇਆ।
ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਸੁਸ਼ਾਂਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੀਬੀਆਈ ਨੇ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਅਦਾਕਾਰਾ ਜੀਆ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਪੰਚੋਲੀ 'ਤੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਉਕਸਾਉਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਸੀਬੀਆਈ ਨੇ ਇਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ 2017 ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਪੱਤਰ ਦਾਇਰ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੀ ਸਾਬਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ।
