ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਲੂੰਪੀ ਵਾਇਰਸ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਛੂਤ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ Poxviridae ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਲੂੰਪੀ ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ lumpy skin disease virus ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ capripoxvirus genus ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, ਜੋ Poxviridae ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
ਕੀ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਮਨੁੱਖਾ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਸਕਦੀ ਹੈ?: ਇਹ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਵਾਇਰਸ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਫੈਲ ਸਕਦੀ। ਇਹ ਇੱਕ ਛੂਤ ਵਾਲੀ ਵੈਕਟਰ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਵੈਕਟਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੱਛਰ, ਕੁਝ ਕੱਟਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ ਅਤੇ ਚਿੱਚੜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੱਝਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਫੂਡ ਐਂਡ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਫੈਲਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੰਕਰਮਿਤ ਜਾਨਵਰ ਮੂੰਹ ਅਤੇ ਨੱਕ ਦੇ ਰਸ ਰਾਹੀਂ ਵਾਇਰਸ ਛੱਡਦੇ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਫੀਡ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਖੰਭਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਮਾਰੀ ਜਾਂ ਤਾਂ ਵੈਕਟਰਾਂ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਸੰਪਰਕ ਦੁਆਰਾ ਜਾਂ ਦੂਸ਼ਿਤ ਫੀਡ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਕਲੀ ਗਰਭਪਾਤ ਦੌਰਾਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਵੀਰਜ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਲੱਛਣ: ਲੂੰਪੀ ਵਾਇਰਸ ਇੱਕ ਵਾਇਰਲ ਚਮੜੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੱਖਾਂ ਅਤੇ ਨੱਕ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ, ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਜ, ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਸਮਤਲ ਗੱਠਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕਣਾ ਜਾਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨੈਕਰੋਟਿਕ ਜਖਮ, ਗੈਸਟਰੋਇੰਟੇਸਟਾਈਨਲ ਪਰੇਸ਼ਾਨ, ਗਰਭਪਾਤ ਜਾਂ ਦੁੱਧ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਕਮੀ ਲੂੰਪੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਇਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਨੈਸ਼ਨਲ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਨਵੀਨ ਕੁਮਾਰ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਲੂੰਪੀ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਰੋਗ ਦੇ ਸਮਾਨ ਲੱਛਣ ਦੇਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਗਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਮੱਝਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਫੋੜੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਫੋੜੇ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਫਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚੋਂ ਲਾਰ ਡਿੱਗਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।-ਨੈਸ਼ਨਲ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਨਵੀਨ ਕੁਮਾਰ
ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਪਸ਼ੂ ਬਿਮਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਸੇਵਨ ਵੀ ਘਟਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਪਸ਼ੂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਗਰਭਪਾਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਨਰ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੰਗੜਾਪਨ, ਨਿਮੋਨੀਆ ਅਤੇ ਬਾਂਝਪਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲੂੰਪੀ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਵੱਧ ਖਤਰਾ: ਯੂਪੀ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਪੰਜਾਬ, ਗੁਜਰਾਤ, ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ, ਉੱਤਰਾਖੰਡ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਅੰਡੇਮਾਨ ਨਿਕੋਬਾਰ ਵਰਗੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਲੂੰਪੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹਨ। ਸਾਲ 2022 ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਫੈਲਣ ਕਾਰਨ ਡੇਅਰੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ।
ਲੂੰਪੀ ਸਕਿਨ ਡਿਜ਼ੀਜ਼ ਪਸ਼ੂਆਂ ਜਾਂ ਮੱਝਾਂ ਵਿੱਚ ਪੌਕਸਵਾਇਰਸ Lumpy Skin Disease Virus (LSDV) ਦੀ ਲਾਗ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਕੈਪਰੀਪੌਕਸ ਵਾਇਰਸ ਜੀਨਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤਿੰਨ ਨੇੜਿਓਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਬਾਕੀ ਦੋ ਜਾਤੀਆਂ ਸ਼ੀਪੌਕਸ ਵਾਇਰਸ ਅਤੇ ਕਾਉਪੌਕਸ ਵਾਇਰਸ ਹਨ।
ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਦੋਂ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ: ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1931 ਵਿੱਚ ਜ਼ੈਂਬੀਆ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 1989 ਤੱਕ ਉਪ-ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਖੇਤਰ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਮੱਧ ਪੂਰਬ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੱਖਣੀ-ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪੀਅਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਣ ਲੱਗਾ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਹੋਏ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ 2019 ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰ ਦੂਜਾ 2022 ਵਿੱਚ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 20 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਸ਼ੂ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋਏ ਸਨ।
ਲੂੰਪੀ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਮੌਤ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2022 ਵਿੱਚ ਲੂੰਪੀ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ 1 ਲੱਖ 55 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 50 ਫੀਸਦੀ ਯਾਨੀ ਕਰੀਬ 75 ਹਜ਼ਾਰ ਮੌਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਸਤੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੂੰਪੀ ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਲਾਗ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੀ।
ਇਹ ਖਬਰ ਇਸ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਤੋਂ ਲਈ ਗਈ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:-
