ETV Bharat / health

ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਬੀਪੀ ਦਾ ਘੱਟ ਹੋਣਾ, ਇੱਥੇ ਜਾਣੋ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖਾਣ ਨਾਲ ਬੀਪੀ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦੈ ਕੰਟਰੋਲ - Foods To Lower BP

author img

By ETV Bharat Punjabi Team

Published : 6 hours ago

Foods To Lower BP: ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਝੁਕਣ ਜਾਂ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਚੱਕਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ? ਡਾਕਟਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਬੀਪੀ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਲੋਅ ਬੀਪੀ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

Foods To Lower BP
Foods To Lower BP (Getty Images)

ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਕਈ ਲੋਕ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ ਅਤੇ ਘੱਟ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ। ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਸੋਚਣਾ ਗਲਤ ਹੈ। ਜਨਰਲ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰ ਡੀ ਪ੍ਰਮੋਦ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਘੱਟ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਟ੍ਰੋਕ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਾਰਟ ਅਟੈਕ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 120/80 mm Hg ਦਾ ਬੀਪੀ ਸਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਡਾਕਟਰ ਪ੍ਰਮੋਦ ਕੁਮਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਡਾਕਟਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ ਇਹ 90/60 mmHg ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ? ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕੀ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।-ਡਾਕਟਰ ਪ੍ਰਮੋਦ ਕੁਮਾਰ

ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਦੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ?:

  • ਦਿਲ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ
  • ਥਾਇਰਾਇਡ
  • ਘੱਟ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ
  • ਹਾਰਮੋਨਲ ਅਸੰਤੁਲਨ
  • ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ
  • ਘੱਟ ਖੂਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ
  • ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਾਦਸਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੂਨ ਵਗਣ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵੀ ਬੀਪੀ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ?:

  • ਸਿਰ ਦਰਦ
  • ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ
  • ਮਤਲੀ
  • ਧੁੰਦਲੀ ਨਜ਼ਰ
  • ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ
  • ਉੱਚ ਦਿਲ ਦੀ ਦਰ
  • ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ

ਜੇਕਰ ਅਜਿਹੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਫਸਟ ਏਡ ਲਓ ਅਤੇ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਲਈ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲਓ।

ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਲਈ ਵਧੀਆ ਖੁਰਾਕ?:

ਸੌਗੀ: ਸੌਗੀ ਐਡਰੀਨਲ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਸੌਗੀ ਨੂੰ ਰਾਤ ਭਰ ਭਿਓ ਕੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਇਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰੋ।

ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਬਦਾਮ: ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ 4-5 ਭਿੱਜੇ ਹੋਏ ਬਦਾਮ ਪੀਸ ਕੇ ਇੱਕ ਕੱਪ ਗਰਮ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਲਓ।

ਲੂਣ: ਲੂਣ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੋਡੀਅਮ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਭੋਜਨ ਖਾ ਰਹੇ ਹੋ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਲੂਣ ਹੈ।

ਪਾਣੀ: ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 2 ਤੋਂ 3 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਪੀਓ।

ਲਸਣ: ਲਸਣ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਤੱਤ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਲਸਣ ਖਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਸਣ ਦੀ 1 ਕਲੀ ਖਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਘੱਟ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੌਫੀ, ਜੂਸ, ਚਾਕਲੇਟ, ਕੇਲਾ, ਕੀਵੀ ਆਦਿ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰੋ।

ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?:

  1. ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਬਦਲਾਅ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ।
  2. ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਹੀ ਪੋਸ਼ਣ ਲੈਣਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਲੂਣ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਲੈਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
  3. ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਾਫ਼ੀ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
  4. ਅਲਕੋਹਲ ਅਤੇ ਕੈਫੀਨ ਵਾਲੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਜਿੰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
  5. ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਯੋਗਾ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਰੋ।

ਡਾ: ਪ੍ਰਮੋਦ ਕੁਮਾਰ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਬਿਹਤਰ ਹੈ ਕਿ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਚਿਤ ਟੈਸਟ ਕਰਵਾਓ।-ਡਾ: ਪ੍ਰਮੋਦ ਕੁਮਾਰ

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:-

ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਕਈ ਲੋਕ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ ਅਤੇ ਘੱਟ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ। ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਸੋਚਣਾ ਗਲਤ ਹੈ। ਜਨਰਲ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰ ਡੀ ਪ੍ਰਮੋਦ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਘੱਟ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਟ੍ਰੋਕ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਾਰਟ ਅਟੈਕ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 120/80 mm Hg ਦਾ ਬੀਪੀ ਸਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਡਾਕਟਰ ਪ੍ਰਮੋਦ ਕੁਮਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਡਾਕਟਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ ਇਹ 90/60 mmHg ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ? ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕੀ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।-ਡਾਕਟਰ ਪ੍ਰਮੋਦ ਕੁਮਾਰ

ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਦੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ?:

  • ਦਿਲ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ
  • ਥਾਇਰਾਇਡ
  • ਘੱਟ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ
  • ਹਾਰਮੋਨਲ ਅਸੰਤੁਲਨ
  • ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ
  • ਘੱਟ ਖੂਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ
  • ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਾਦਸਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੂਨ ਵਗਣ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵੀ ਬੀਪੀ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ?:

  • ਸਿਰ ਦਰਦ
  • ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ
  • ਮਤਲੀ
  • ਧੁੰਦਲੀ ਨਜ਼ਰ
  • ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ
  • ਉੱਚ ਦਿਲ ਦੀ ਦਰ
  • ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ

ਜੇਕਰ ਅਜਿਹੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਫਸਟ ਏਡ ਲਓ ਅਤੇ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਲਈ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲਓ।

ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਲਈ ਵਧੀਆ ਖੁਰਾਕ?:

ਸੌਗੀ: ਸੌਗੀ ਐਡਰੀਨਲ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਸੌਗੀ ਨੂੰ ਰਾਤ ਭਰ ਭਿਓ ਕੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਇਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰੋ।

ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਬਦਾਮ: ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ 4-5 ਭਿੱਜੇ ਹੋਏ ਬਦਾਮ ਪੀਸ ਕੇ ਇੱਕ ਕੱਪ ਗਰਮ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਲਓ।

ਲੂਣ: ਲੂਣ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੋਡੀਅਮ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਭੋਜਨ ਖਾ ਰਹੇ ਹੋ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਲੂਣ ਹੈ।

ਪਾਣੀ: ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 2 ਤੋਂ 3 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਪੀਓ।

ਲਸਣ: ਲਸਣ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਤੱਤ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਲਸਣ ਖਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਸਣ ਦੀ 1 ਕਲੀ ਖਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਘੱਟ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੌਫੀ, ਜੂਸ, ਚਾਕਲੇਟ, ਕੇਲਾ, ਕੀਵੀ ਆਦਿ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰੋ।

ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?:

  1. ਘੱਟ ਬੀਪੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਬਦਲਾਅ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ।
  2. ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਹੀ ਪੋਸ਼ਣ ਲੈਣਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਲੂਣ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਲੈਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
  3. ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਾਫ਼ੀ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
  4. ਅਲਕੋਹਲ ਅਤੇ ਕੈਫੀਨ ਵਾਲੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਜਿੰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
  5. ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਯੋਗਾ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਰੋ।

ਡਾ: ਪ੍ਰਮੋਦ ਕੁਮਾਰ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਬਿਹਤਰ ਹੈ ਕਿ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਚਿਤ ਟੈਸਟ ਕਰਵਾਓ।-ਡਾ: ਪ੍ਰਮੋਦ ਕੁਮਾਰ

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:-

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.