ਹੈਦਰਾਬਾਦ: UPI ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਕਾਫੀ ਬਦਲਾਅ ਆਇਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ, ਕਿਤੇ ਵੀ ਪੈਸੇ ਭੇਜਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੀ, ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਪੈਸੇ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਸਥਿਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵੱਡੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਨੂੰ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਤ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈ ਯੂਪੀਆਈ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਖਤਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਧਮਕੀ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ PhonePe ਅਤੇ Google Pay ਹੈ।
ਗੂਗਲ ਪੇ ਅਤੇ PhonePe ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ 85 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ
Google Pay ਅਤੇ PhonePe ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ 85 ਫੀਸਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਡਿਜੀਟਲ ਪੇਮੈਂਟ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜੋੜੀ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 'ਚ ਕੋਈ ਹੋਰ ਕੰਪਨੀ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੇਟੀਐੱਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ ਪਰ RBI ਵੱਲੋਂ Paytm ਪੇਮੈਂਟਸ ਬੈਂਕ 'ਤੇ ਲਗਾਈ ਗਈ ਪਾਬੰਦੀ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਡਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ PhonePe ਜਾਂ Google Pay 'ਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਤਾਂ ਸਥਿਤੀ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।
UPI ਨੈੱਟਵਰਕ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ 'ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੰਟਰੋਲ
UPI ਨੂੰ ਸਤੰਬਰ 2017 ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਯੂਪੀਆਈ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲਗਭਗ 0.4 ਬਿਲੀਅਨ ਸੀ, ਜੋ ਸਤੰਬਰ 2024 ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਕੇ 15 ਬਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਵੀ 140 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, 30 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਅਤੇ 5 ਕਰੋੜ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ UPI ਨੈੱਟਵਰਕ 'ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੰਟਰੋਲ 'ਚ ਹਨ। ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਫੋਨ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਸ਼ੇਅਰ 48.36 ਫੀਸਦੀ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ, ਗੂਗਲ ਪੇਅ ਦਾ 37.3 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ ਪੇਟੀਐਮ ਦਾ 7.2 ਫੀਸਦੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ UPI ਐਪ BHIM ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਖਰਾਬ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਇੱਕ ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਹੈ।
ਹੋਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪਿੱਛੇ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਰਨ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਅਤੇ ਵਟਸਐਪ ਨੇ ਇਸ ਸੈਕਟਰ 'ਚ ਐਂਟਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਾਫੀ ਦੇਰੀ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, UPI ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੰਸਥਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੇਮੈਂਟਸ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ (NPCI) ਨੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, NPCI ਨੇ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਰਕੀਟ ਸ਼ੇਅਰ ਕੈਪ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਦੋ ਸਾਲ ਦੀ ਸਮਾਂ ਸੀਮਾ ਵੀ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ 2 ਸਾਲ ਲਈ 31 ਦਸੰਬਰ 2024 ਤੱਕ ਟਾਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
