ਵਾਰਾਨਸੀ: ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਾਰਾਣਸੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨ ਸਥਿਤ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੰਤ ਨਿਰੰਜਨ ਦਾਸ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ 3 ਹਜ਼ਾਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨਾਲ ਬੇਗਮਪੁਰਾ ਤੋਂ ਕਾਸ਼ੀ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ। ਸਿਰਗੋਵਰਧਨ ਦਾ ਸਾਰਾ ਇਲਾਕਾ ਇਸ ਵੇਲੇ ਮਿੰਨੀ ਪੰਜਾਬ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਟੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਰ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਲੋਕ ਸਿਰਗੋਵਰਧਨ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ, ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਵਾਈ ਹੈ।
ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇਮਲੀ ਦਾ ਰੁੱਖ, ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਟੇਕਦੇ ਹਨ ਮੱਥਾ :
ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਪਿੰਡ ਸੀਰਗੋਵਰਧਨ ਰੈਦਾਸੀਆਂ ਦੀ ਆਸਥਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਰੈਦਾਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਇਮਲੀ ਦੇ ਰੁੱਖ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਮਲੀ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਨਾਲ ਮੌਲੀ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਹਨ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਨਤਾ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਇਸ ਇਮਲੀ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਹੇਠਾਂ ਬੈਠ ਕੇ ਸਤਿਸੰਗ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਟਰੱਸਟੀ ਕੇ ਐਲ ਸਰੋਆ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਮੰਦਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਤਾਂ ਇਮਲੀ ਦਾ ਦਰੱਖਤ ਸੁੱਕ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਲਗਾਤਾਰ ਪਾਣੀ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਫਿਰ ਹਰੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਅੱਜ ਇਹ ਦਰੱਖ਼ਤ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਕੇ ਸੰਗਤ ਦੀ ਆਸਥਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਮਲੀ ਦੇ ਦਰੱਖਤ 'ਤੇ ਮੌਲੀ ਬੰਨ੍ਹਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਹਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮੰਦਰ ਮੱਥਾ ਟੇਕਕੇ ਦਰੱਖ਼ਤ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ:
ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਮਤ 1433 ਵਿੱਚ ਮਾਘ ਪੂਰਨਿਮਾ ਦੇ ਦਿਨ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਕਲਸਣ ਦੇਵੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਨਾਂ ਲੋਨਾ ਦੇਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸਾਧੂਆਂ ਅਤੇ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਚਮਾਰ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੋਈ ਗੁਰੂ :
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਕੋਈ ਗੁਰੂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬੋਧੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਪੈਰੋਕਾਰ ਸਨ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਕਾਰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਦਿਖਾਵੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮਨ ਸ਼ੁੱਧ ਹੈ ਤਾਂ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਸੰਤ ਕਿਵੇਂ ਬਣੇ:
ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ। ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਦਾਨੀ ਅਤੇ ਦਿਆਲੂ ਸਨ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਾਧੂਆਂ ਅਤੇ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਨੰਦ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਭੇਟ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਤੋਂ ਨਾਖੁਸ਼ ਸਨ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਰਮ ਪਤਨੀ ਸਣੇ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਗੁਆਂਢ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਇਮਾਰਤ ਬਣਵਾਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਬਾਕੀ ਸਮਾਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਸੰਤਾਂ-ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਦੇ ਸਤਿਸੰਗ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ। ਕੁਝ ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਦੀ ਗਈ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਭਗਤ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਏ।
ਜਨਮ ਦਿਨ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਲਗਾਇਆ ਲੰਗਰ :
ਕਾਸ਼ੀ ਦੇ ਸਰ ਗੋਵਰਧਨ ਖੇਤਰ 'ਚ ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ 'ਤੇ 10 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ 5000 ਸੇਵਕ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੰਦਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਰਸੋਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਘੰਟੇ 6-7 ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਖਾਣੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
6 ਭੱਠੀਆਂ 'ਤੇ ਪਕਾ ਰਹੇ ਹਨ ਰੋਟੀਆਂ:
ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ 6 ਤੋਂ ਵੱਧ ਭੱਠੀਆਂ 'ਤੇ ਰੋਟੀਆਂ ਪਕਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ 20 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੋਟੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਦਾਰ ਭੋਜਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਟਰੈਫਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।
ਜਨਮ ਦਿਹਾੜੇ 'ਤੇ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਕੱਠੇ:
10 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਮੰਦਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕਰ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਤਾਂ ਜੋ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਸਮਾਂ ਨਾ ਰਹੇ। ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ, ਪੰਜਾਬ, ਬਿਹਾਰ, ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਯੂਪੀ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 5000 ਸੇਵਾਦਾਰ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ।
5 ਪੰਡਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਲੰਗਰ:
ਸੰਤ ਰਵਿਦਾਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਲੰਗਰ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਮੰਦਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ 5 ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਲੰਗਰ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਚ ਤਿੰਨ ਵੱਡੇ ਲੰਗਰ ਪੰਡਾਲ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਕਰੀਬ 5000 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬੈਠਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲੰਗਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪੰਡਾਲ ਵਿੱਚ 30 ਸੇਵਾਦਾਰ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਲੰਗਰ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ 4 ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਕਵਾਨ :
ਭੋਜਨ ਦੇ ਲੰਗਰ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਚਾਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਕਵਾਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਛੋਲੇ, ਦਾਲਾਂ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਮਿੱਠੇ ਚੌਲ ਵਰਤਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁੱਲ 1000 ਸੇਵਕ 18 ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਡੇ ਤਵੇ 'ਤੇ ਰੋਟੀਆਂ ਪਕਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
