ଲିଥିୟମ ବ୍ୟାଟେରୀ ନିର୍ମାଣରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭର ହେବ ଭାରତ; ବିଶ୍ବସ୍ତରରେ ରହିଛି ବହୁ ଚାହିଦା - Largest Lithium Block Found

Largest Lithium Block Found In Chhattisgarh: ଏଣିକି ସ୍ବଦେଶୀ ଲିଥିୟମ ବ୍ୟାଟେରୀ ନିର୍ମାଣ କରିବ ଭାରତ । ଧଳା ସୁନା କୁହାଯାଉଥିବା ଲିଥିୟମର ଏକ ବଡ଼ ଖଣି ଛତିଶଗଡ଼ରେ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇଛି । ଟିଭି, ଯାନ, ବିଦ୍ୟୁତ ଉପକରଣରେ ବହୁଳ ମାତ୍ରାରେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ ଲିଥିୟମ । ବିଶ୍ବ ବଜାରରେ ଏକ ଟନ୍ ଲିଥିୟମର ମୂଲ୍ୟ ପ୍ରାୟ 57.36 ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ରହିଛି । 2050 ସୁଦ୍ଧା ଲିଥିୟମ୍ ପାଇଁ ବିଶ୍ବର ଚାହିଦା 500 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି । ଅଧିକ ପଢନ୍ତୁ

ରାୟପୁର: ଛତିଶଗଡ଼ରେ ମିଳିଲା ଦେଶର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଲିଥିୟମ ଖଣି ଭଣ୍ଡାର । ଖଣିର ନିଲାମ ହେବା ପରେ ସବୁଠୁ ଉଚ୍ଚା ବୋଲି ଲଗାଇ ଏହାକୁ କିଣି ନେଇଛି ମାଇକି ସାଉଥ ମାଇନିଂ ପ୍ରାଇଭେଟ ଲିମିଟେଡ (MSMPL) । କୋରବାରେ ମିଳିଥିବା ଏହି ଖଣିର 76.05 ପ୍ରତିଶତ କମ୍ପାନୀକୁ ପ୍ରିମିୟମ ଆକାରରେ ଦିଆଯାଇଛି । ନିଲାମରେ ଖଣି କିଣୁ କିଣୁ କମ୍ପାନୀ ପକ୍ଷରୁ ଖନନ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଛି । ତେବେ ଏହି ଖଣି ଚିହ୍ନଟ ହେବା ପରେ ଭାରତ ଏଣିକି ଲିଥିୟମ ବ୍ୟାଟେରୀ ନିର୍ମାଣରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭର ହେବ ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି । ତେବେ ବିଶ୍ବ ସ୍ତରରେ ଲିଥିୟମର ବହୁ ଚାହିଦା ରହିଛି ।

Lithium (X)

ଲିଥିୟମ କଣ ?

କମଲା ନେହେରୁ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନର ସହ ଅଧ୍ୟାପିକା ସ୍ବପ୍ନିଲ ଜୈସୱାଲ ଲିଥିୟମ ସମ୍ପର୍କରେ ଇଟିଭି ଭାରତକୁ ବିସ୍ତୃତ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି । ସେ କହିଛନ୍ତି, "କେମେଷ୍ଟ୍ରି ଅନୁଯାୟୀ ଲିଥିୟମ ହେଉଛି ଏକ ଆଲକାଲାଇନ ଏଲିମେଣ୍ଟ । ଏହା ଏକ କ୍ଷାର ଧାତୁ । ଏହା ଦେଖିବା ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଶୁଦ୍ଧ ଧଳା ରଙ୍ଗର ନୁହେଁ । କିନ୍ତୁ କିଛି ଧଳା ରଙ୍ଗ ଅଛି । ଏହା ଓଜନରେ ହାଲୁକା ଏବଂ ଏହାର ଘନତା ବହୁତ କମ ।"

Lithium (File Photo)

କେଉଁ କାମରେ ଲାଗେ ଲିଥିୟମ ?

ସହକାରୀ ପ୍ରଫେସର ସ୍ବପ୍ନିଲ ଜୈସୱାଲ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି, "ଆଜିକାଲି ଆମେ ଏକ ଆଧୁନିକ ସମାଜରେ ବାସ କରୁଛୁ । ଆମେ ଅନେକ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ଗ୍ୟାଜେଟ୍ ବ୍ୟବହାର କରୁଛୁ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ବ୍ୟାଟେରୀରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଏହି ସବୁ ବ୍ୟାଟେରୀରେ ଲିଥିୟମ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଲାପଟପ୍, ମୋବାଇଲ୍ ଫୋନ୍ କିମ୍ବା ଏଲଇଡି ଲାଇଟ ଭଳି ପ୍ରଡକ୍ଟରେ ଲିଥିୟମର ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।"

ପରିବେଶ ଉପରେ କଣ ପଡ଼ିବ ପ୍ରଭାବ ?

ସ୍ବପ୍ନିଲ ଜୈସୱାଲଙ୍କ କହିଛନ୍ତି, "ଯଦିଓ ଆମ ଜିଲ୍ଲାରେ ଲିଥିୟମ ଖଣି ଥିବା ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗର୍ବର ବିଷୟ । କିନ୍ତୁ ଯେଉଁଠାରେ ଲିଥିୟମ ଖଣି ଖୋଲୁଛି, ଏହା ମଧ୍ୟ ମନେ ରଖିବା ଉଚିତ ଯେ ଲିଥିୟମର ବିଷାକ୍ତ ପ୍ରଭାବ ବୃକ୍ଷ ଏବଂ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ଉପରେ ପଡ଼ିବ । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଯେ ଉଭୟ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦ ଉପରେ ଏହାର ପ୍ରତିକୂଳ ପ୍ରଭାବରୁ ପରିବେଶକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଅନେକ ପାରାମିଟରକୁ ଯୋଜନାବଦ୍ଧ ଭାବରେ ଅନୁସରଣ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।"

ଲିଥିୟମ ଖଣି (File Photo)

256 ହେକ୍ଟରରେ ବ୍ୟାପିଛି ଲିଥିୟମ ଖଣି:-

କେନ୍ଦ୍ର ଖଣି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ କ୍ରିଟିକାଲ ଆଣ୍ଡ ଷ୍ଟ୍ରାଟେଜିକ ମିନେରାଲ୍ସ ନିଲାମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅନୁସାରେ ଦେଶରେ ଅବସ୍ଥିତ 20 ଖଣି ଭଣ୍ଡାର ପାଇଁ ନିଲାମ ଡାକିଥିଲେ । ଏଥିରେ କଟଘୋରା-ଘୁଚାପୁର ଲିଥିୟମ ଭଣ୍ଡାର ମଧ୍ୟ ସାମିଲ ଥିଲା । ନିଲାମ ପରେ ଏହାକୁ ମାଇକି ସାଉଥ କିଣି ନେଇଛି । ସର୍ଭେ ଅନୁସାରେ ଏଠାରେ ବିରଳ ଆର୍ଥ ଏଲିମେଣ୍ଟ (Rare Earth Elements) ଉପଲବ୍ଧ । କଟଘୋରା-ଘୁଚାପୁର ଖଣି ଭଣ୍ଡାର 256.12 ହେକ୍ଟରରେ ବ୍ୟାପିଥିବା ବେଳେ ଏଥିରେ 84.86 ହେକ୍ଟର ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ରହିଛି ।

ଲିଥିୟମ ବ୍ୟାଟେରୀ (File Photo)

ସ୍ବଦେଶୀ ବ୍ୟାଟେରୀ ନିର୍ମାଣ ହେବ ଗତିଶୀଳ:-

ଲିଥିୟମ ଖଣି ଚିହ୍ନଟ ହେବା ପରେ ଏବେ ସ୍ବଦେଶୀ ବ୍ୟାଟେରୀ ନିର୍ମାଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଗତିଶୀଳ ହେବାକୁ ଯାଉଛି । ଏହାଦ୍ବାରା ଭାରତ ଲିଥିୟମ ବ୍ୟାଟେରୀ ନିର୍ମାଣରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭର ହୋଇପାରିବ । ନୀତି ଆୟୋଗ ଏଥିପାଇଁ ଏକ ବ୍ୟାଟେରୀ ଉତ୍ପାଦନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଛି, ଯେଉଁଥିରେ ଭାରତରେ ଗିଗା ବ୍ୟାଟେରୀ କାରଖାନା ସ୍ଥାପନ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ରିହାତି ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ । ଭାରତରେ ଲିଥିୟମ୍ ଆଇନ୍ ବ୍ୟାଟେରୀ ଉତ୍ପାଦନ ସହିତ ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ଯାନର ମୋଟ ମୂଲ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଯଥେଷ୍ଟ ହ୍ରାସ ପାଇବ । ଏକ ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ଯାନରେ ବ୍ୟାଟେରୀର ମୂଲ୍ୟ ପୂରା ଯାନର ମୂଲ୍ୟର 30 ପ୍ରତିଶତ ହୋଇଥାଏ । ବିଶ୍ବବ୍ୟାପୀ ଏହାର ଚାହିଦା ଥିବା ଯୋଗୁଁ ଏହାକୁ 'ଧଳା ସୁନା' ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏକ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ ବିଶ୍ବ ବଜାରରେ ଏକ ଟନ୍ ଲିଥିୟମର ମୂଲ୍ୟ ପ୍ରାୟ 57.36 ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ରହିଛି । 2050 ସୁଦ୍ଧା ଲିଥିୟମ୍ ପାଇଁ ବିଶ୍ବର ଚାହିଦା 500 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି ।

ବ୍ୟୁରୋ ରିପୋର୍ଟ, ଇଟିଭି ଭାରତ