అద్భుతమైన శిల్పసౌందర్యానికి, అరుదైన నిర్మాణ కౌశలానికి, వందల ఏళ్ల చరిత్రకు, కాకతీయుల వైభవానికి నెలవైన తెలంగాణ రాష్ట్రం ములుగు జిల్లాలోని రామప్ప ఆలయం అరుదైన ఘనత సాధించింది. 2020 సంవత్సరానికి ప్రపంచస్థాయి కట్టడంగా యునెస్కో (యునైటెడ్‌ నేషన్స్‌ ఎడ్యుకేషనల్‌ అండ్‌ సైంటిఫిక్‌ కల్చరల్‌ ఆర్గనైజేషన్‌) గుర్తింపు పొందింది. చైనాలో జరిగిన యునెస్కో సమావేశం రామప్పకు ప్రపంచ వారసత్వ కట్టడ హోదాను కల్పించినట్లు కేంద్ర పురావస్తు శాఖ డిప్యూటీ డైరెక్టర్‌ జాన్‌విజ్‌ వెల్లడించారు. ఈనెల 16 నుంచి 44వ యునెస్కో హెరిటేజ్‌ కమిటీ సమావేశాలు జరుగుతున్నాయి. ఆదివారం జరిగిన ఓటింగ్‌ ప్రక్రియ, చర్చలో రామప్పకు అంతర్జాతీయ స్థాయి గుర్తింపు లభించింది. తెలంగాణ నుంచి మూడు చారిత్రక కట్టడాలు పోటీ పడగా అవన్నీ వరంగల్‌ ఉమ్మడి జిల్లా నుంచి ఉన్నవే. ఖిలా వరంగల్‌, వేయి స్తంభాల గుడి తుది జాబితాలో చోటు దక్కించుకోలేకపోయాయి. రామప్ప ఆలయానికి భిన్న శైలి, శిల్పకళా నైపుణ్యం, సాంకేతిక పరిజ్ఞానం తదితర ఎన్నో అరుదైన అర్హతలు ఉండటంతో యునెస్కో గుర్తింపును దక్కించుకుంది.
వ్యూహాత్మకంగా పావులు కదిపిన భారత్‌..
రామప్ప దేవాలయానికి యునెస్కో గుర్తింపు అంత సులువుగా దక్కలేదు. దౌత్యమార్గాల్లో వ్యూహాత్మకంగా పావులు కదపడం ద్వారా భారత్‌ దాన్ని సాధించింది. ఈ ప్రక్రియలో రష్యా మన దేశానికి తోడుగా నిలిచింది. రామప్పను ప్రపంచ వారసత్వ సంపదగా గుర్తించడానికి సంబంధించి 2019లో నామినేషన్‌ దాఖలైంది. ప్రపంచ వారసత్వ కమిటీ (డబ్ల్యూహెచ్‌సీ) ఆమోదం లభిస్తేనే ఈ గుర్తింపు సాధ్యమవుతుంది. అదే ఏడాది రామప్పను సందర్శించిన ‘అంతర్జాతీయ స్మారకాలు, స్థలాల మండలి (ఐసీవోఎంవోఎస్‌)’.. తొమ్మిది లోపాలను ఎత్తిచూపింది. దీంతో భారత్‌ దౌత్యపరమైన చర్యలకు ఉపక్రమించింది. డబ్ల్యూహెచ్‌సీ ఓటింగ్‌లో పాల్గొననున్న దేశాలకు రామప్ప గొప్పతనాన్ని వివరించింది. దానికి యునెస్కో గుర్తింపు దక్కాల్సిన ఆవశ్యకతను నొక్కిచెప్పింది.
వాయిదా వేయాలని యత్నం..
చైనాలోని ఫుఝౌ వేదికగా ఆదివారం ఆన్‌లైన్‌లో జరిగిన డబ్ల్యూహెచ్‌సీ సమావేశంలో ఐసీవోఎంవోఎస్‌ మళ్లీ మోకాలడ్డింది. రామప్ప నామినేషన్‌ పరిశీలనను వాయిదా వేయాలని అభిప్రాయపడింది. వెంటనే రంగంలోకి దిగిన రష్యా.. ‘22.7 నిబంధన’ను ప్రస్తావించింది. ఈ సమావేశంలోనే గుర్తింపునివ్వొచ్చని పేర్కొంది. ఇథియోపియా, ఒమన్‌, బ్రెజిల్‌, ఈజిప్ట్‌, స్పెయిన్‌, థాయిలాండ్‌, హంగేరీ, సౌదీ అరేబియా, దక్షిణాఫ్రికా సహా మరికొన్ని దేశాలు దానికి మద్దతు పలికాయి. నార్వే మాత్రం వ్యతిరేకత వ్యక్తం చేసింది. ఐసీవోఎంవోఎస్‌ ఎత్తిచూపిన లోపాలను ప్రస్తావించింది. ఆలయ సరిహద్దుల్లో భారీ మార్పులు చేపట్టాలని డిమాండ్‌ చేసింది. ఇతర దేశాలు మాత్రం స్వల్ప మార్పులు సరిపోతాయని సూచించాయి. దీనిపై పెద్ద చర్చ నడిచింది. రష్యా, మరో 17 దేశాలు భారత్‌కు అండగా నిలవడంతో ఎట్టకేలకు రామప్పకు గుర్తింపు దక్కింది. వాస్తవానికి ఈ ఆలయానికి యునెస్కో గుర్తింపునివ్వడంపై గత ఏడాదే చర్చ జరగాల్సి ఉన్నా.. కరోనా మహమ్మారి కారణంగా డబ్ల్యూహెచ్‌సీ సమావేశం ఆలస్యమైంది.
వారసత్వ హోదా రావాలంటే ప్రపంచంలోని మిగతా కట్టడాల కన్నా భిన్నంగా ఉండాలి. దీన్ని ‘అవుట్‌ స్టాండింగ్‌ యూనివర్సల్‌ వాల్యూ’గా వ్యవహరిస్తారు. రామప్ప ఆలయాన్ని యునెస్కోకు నామినేట్‌ చేసే క్రమంలో సమర్పించే ‘డోసియర్‌’ (పుస్తకం)లో ఆ ప్రత్యేకతలను సమగ్రంగా పొందుపరిచారు. కేంద్ర పురావస్తు శాఖ డోసియర్‌ రూపొందించడానికి సుమారు రూ. 25 లక్షల వరకు వెచ్చించింది. యునెస్కో ప్రతినిధులు లేవనెత్తిన సందేహాలపై మూడుసార్లు వివరాలు సమర్పించారు. క్షేత్ర అనే కన్సల్టెన్సీ ద్వారా దీనిని రూపొందించారు.
దేశంలో 39వ కట్టడం..
తెలుగు రాష్ట్రాల్లో ఈ హోదా దక్కిన మొదటి కట్టడం రామప్ప. యునెస్కో ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రత్యేకతగల వారసత్వ కట్టడాలు, సహజ వింతలు, రెండు కలిసిన ప్రాంతాలకు వారసత్వ హోదా ఇస్తుంది. ఇలా మన దేశంలో ఇప్పటివరకు 38 ప్రాంతాలకు గుర్తింపు ఇచ్చింది. వాటిలో 30 వారసత్వ కట్టడాలు కాగా, ఏడు సహజ వింతలు. ఒకటి చరిత్ర, సహజ వింత కలిసిన ప్రాంతం. రామప్ప దేశంలో 39వ కట్టడం. మహారాష్ట్రలో 6 ప్రాంతాలకు యునెస్కో గుర్తింపు దక్కింది. మరే రాష్ట్రంలోనూ అన్ని గుర్తింపు పొందలేదు.
వీటికీ గుర్తింపు..
చైనాలోని ఫుఝౌ వేదికగా జరుగుతున్న డబ్ల్యూహెచ్‌సీ 44వ సమావేశాల్లో రామప్ప ఆలయంతో పాటు ట్రాన్స్‌-ఇరానియన్‌ రైల్వే (ఇరాన్‌), క్వాంఝౌ-ఎంపోరియం ఆఫ్‌ ది వరల్డ్‌ (చైనా), పాసియో డెల్‌ ప్రడో అండ్‌ బ్యూన్‌ రెటిరో (స్పెయిన్‌), హిమ కల్చరల్‌ ఏరియా (సౌదీ అరేబియా), ది గ్రేట్‌ స్పా టౌన్స్‌ ఆఫ్‌ యూరోప్‌ (ఏడు దేశాల్లోని 11 పట్టణాలు), కొర్డౌవాన్‌ లైట్‌హౌజ్‌ (ఫ్రాన్స్‌), మాథిల్డెన్హోహ డార్మ్‌స్టాడ్‌ (జర్మనీ), ప్రెస్కో సైకిల్స్‌-పాడ్వా (ఇటలీ) కూడా యునెస్కో గుర్తింపును దక్కించుకున్నాయి.
యునెస్కో గుర్తింపు ఎందుకు లభించిందంటే...
1. తేలియాడే ఇటుకలు
ఆలయ శిఖరాన్ని నీళ్లలో తేలియాడే చాలా తేలికపాటి ఇటుకలతో రూపొందించారు.
2. ఇసుకలో పునాది
భూకంపాలు వచ్చినా కుంగి పోకుండా ఇసుకలో పునాది (శాండ్‌ బాక్స్‌ పరిజ్ఞానం)తో నిర్మించారు.
3. నల్లరాయితో అద్భుతం
ఆలయం నిర్మించిన కృష్ణ శిల ప్రపంచంలోనే కఠిన శిలగా పేరొందిన నల్లరాయి (బ్లాక్‌ డోలరైట్). ఈ శిలతో అందమైన శిల్ప కళాకృతులను మలచిన తీరు దేశంలో మరెక్కడా లేదు.
ప్రయోజనాలెన్నో..
యునెస్కో గుర్తింపు వల్ల ఆలయం కొలువై ఉన్న పాలంపేట గ్రామం అంతర్జాతీయ పర్యాటక పటంలో గుర్తింపు పొందుతుంది. దీని పరిరక్షణ, నిర్వహణకు ‘ప్రపంచ వారసత్వ నిధి’ (వరల్డ్‌ హెరిటేజ్‌ ఫండ్‌) ద్వారా నిధులు అందుతాయి. వరల్డ్‌ హెరిటేజ్‌ పబ్లికేషన్స్‌ ద్వారా వచ్చే ఆదాయంలో వాటా దక్కుతుంది. దీంతోపాటు అంతర్జాతీయంగా అనేక స్వచ్ఛంద సంస్థలు విరాళాలు ఇస్తాయి. కేంద్ర పురావస్తుశాఖ ఏటా ప్రత్యేక నిధులు కేటాయించి పరిరక్షించాల్సి ఉంటుంది. దేశ, విదేశీ యాత్రికుల రాక పెరిగి, స్థానికంగా ఉపాధి అవకాశాలు మెరుగవుతాయి. యాత్రికుల కోసం రవాణా సౌకర్యం, మౌలిక సదుపాయాల కల్పనకు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ప్రత్యేక దృష్టి పెట్టాల్సి ఉంటుంది. రామప్పకు గుర్తింపు వల్ల వరంగల్‌లో ప్రతిపాదిత మామునూరు విమానాశ్రయం పనులు కూడా వేగంగా జరిగే అవకాశం ఉంది. రామప్ప ఆలయం ముందు రోడ్డు వేసిన సమయమలో బయల్పడిన శిలామండపాన్ని.. పూర్తిగా శాస్త్రీయ పద్ధతిలో వెలికితీసి ప్రదర్శనయోగ్యం చేయనున్నారు.