ਰੇਬੀਜ਼ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੈਕਸੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਲੂਈ ਪਾਸਚਰ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 6 ਜੁਲਾਈ 1885 ਨੂੰ ਇੱਕ 9 ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਹਰ ਸਾਲ 6 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਨ “ਆਓ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਟ੍ਰਾਂਸਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਚੈਨ ਨੂੰ ਤੋੜੀਏ” ਥੀਮ ‘ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਕੀ ਹੈ: ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਾਂ ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਟਰਬੋਕਲੋਸਿਸ ਛੂਤ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਜਾਨਵਰ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਜਾਨਵਰ ਤੱਕ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਰਿਵਰਸ ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ, ਵਾਇਰਸ, ਪਰਜੀਵੀ ਅਤੇ ਫੰਜਾਈ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਰਾਸੀਮ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 150 ਜ਼ੂਨੋਟਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰੇਬੀਜ਼, ਬਰੂਸੈਲੋਸਿਸ, ਸਵਾਈਨ ਫਲੂ, ਬਰਡ ਫਲੂ, ਈਬੋਲਾ, ਨਿਪਾਹ, ਬਲੈਡਰ, ਸਾਲਮੋਨੇਲੋਸਿਸ, ਲੈਪਟੋਸਾਇਰੋਸਿਸ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨੀ ਇਨਸੇਫਲਾਈਟਿਸ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਕੁਝ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਨੂੰ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲਾਗ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਮਗਿੱਦੜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲੀ ਸੀ।
ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ: ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸੀਡੀਸੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲਗਭਗ 75% ਨਵੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਲਾਗਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀੜਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਸਿੱਧੇ ਅਤੇ ਅਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਿਮਾਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਰੀਰਕ ਸੰਪਰਕ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੱਟਣ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਾਰ, ਬਿਮਾਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ, ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੇ ਚੱਕ ਜਾਂ ਡੰਗ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜ਼ੂਨੋਸਿਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ:ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣਾ ਚਿਹਰਾ ਢੱਕ ਕੇ ਰੱਖੋ। ਬਿਨਾਂ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਕਾਏ ਬਿਨਾਂ ਨਾ ਖਾਓ।
- ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਸਾਫ਼-ਸਫ਼ਾਈ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਯਮਤ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਓ ਅਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਟੀਕੇ ਲਗਵਾਓ। ਇਸ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਰੱਖੋ।
- ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਜਾਂ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋਵੋ।
- ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਉਪਾਅ ਕਰੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੱਛਰ ਕਈ ਜਾਨਲੇਵਾ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।
- ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਛੂਹਿਆ ਗਿਆ ਭੋਜਨ ਨਾ ਖਾਓ ਜਿਸ ਨੂੰ ਚੱਟਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਬਦਬੂ ਆਉਂਦੀ ਹੋਵੇ।
- ਨਿਪਟਾਉਣ ਲਈ ਉਚਿਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ।
- ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਕੋਈ ਛੂਤ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਫੈਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰੋ।
