ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਟਾਈਪ 1 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਜਾਂ ਕਿਸ਼ੋਰ ਸ਼ੂਗਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਧਿਆਨ ਨਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ ਨਿਕ ਜੋਨਸ, ਲੇਖਕ ਐਨ ਰਾਈਸ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰ ਕਮਲ ਹਸਨ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸੋਨਮ ਕਪੂਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਵਸੀਮ ਅਕਰਮ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ ਫਵਾਦ ਖਾਨ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਗੱਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੇ ਟਾਈਪ 1 ਸ਼ੂਗਰ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ। ਟਾਈਪ 1 ਡਾਇਬਟੀਜ਼, ਜਿਸਨੂੰ ਕਿਸ਼ੋਰ ਸ਼ੂਗਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਆਮ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਮੰਨੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਇੱਕ ਆਟੋਇਮਿਊਨ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਟਾਈਪ 1 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਕੀ ਹੈ?:ਡਾ. ਸੰਜੇ ਜੈਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਟਾਈਪ 1 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਜੀਵਨ ਭਰ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਮ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਟਾਈਪ 1 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਅਤੇ ਟਾਈਪ ਟੂ ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦੋਵੇਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਇਨਸੁਲਿਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ। ਟਾਈਪ ਟੂ ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਲਈ ਮਾੜੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਕੁਝ ਖਾਸ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਥੈਰੇਪੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਟਾਈਪ 1 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਜੈਨੇਟਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਮਾਂ ਜਾਂ ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਦੋਵਾਂ ਤੋਂ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜੈਨੇਟਿਕ ਰੋਗ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਟਾਈਪ 1 ਸ਼ੂਗਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ 10% ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਜੇਕਰ ਮਾਂ ਟਾਈਪ 1 ਸ਼ੂਗਰ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ 8%-10% ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਮਾਂ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਟਾਈਪ 1 ਸ਼ੂਗਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ 30% ਤੱਕ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਟਾਈਪ 1 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦੇ ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ:ਡਾ: ਸੰਜੇ ਜੈਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਜਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜ ਤੋਂ ਦਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਲੱਛਣ ਜਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵ 22 ਜਾਂ 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਅਸਰ ਪੀੜਤ ਬੱਚੇ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਭਾਰ ਆਮ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਵਧਦਾ। ਸਗੋਂ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਹੋਰ ਘਟਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਣ ਨਾਲ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਨਹੀਂ ਵਧਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਅਕਸਰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਬਹੁਤ ਪਿਆਸ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਥੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਖੇਡਦੇ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੱਟ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੱਟ ਜਲਦੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਜਲਦੀ ਠੀਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਟਾਈਪ 1 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦਾ ਇਲਾਜ:ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਖੂਨ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਟੈਸਟਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਟਾਈਪ 1 ਸ਼ੂਗਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟਾਈਪ 1 ਸ਼ੂਗਰ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਇਲਾਜ ਇਨਸੁਲਿਨ ਲੈਣਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਕਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਇਨਸੁਲਿਨ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਬਾਹਰੋਂ ਇਨਸੁਲਿਨ ਦੇਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਖੂਨ 'ਚ ਸ਼ੂਗਰ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕੰਟਰੋਲ 'ਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਰੇ ਪੀੜਤਾਂ ਲਈ ਸ਼ੂਗਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਬੱਚੇ ਜਾਂ ਬਾਲਗ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਨਸੁਲਿਨ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਖੁਰਾਕ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਬੱਚੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਪੇਚੀਦਗੀ ਦੇ 20 ਤੋਂ 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਲੈਣ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਨਸੁਲਿਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਘੱਟ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਮਰ ਵਧਣ ਨਾਲ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਖ਼ਤਰੇ ਵੀ ਘੱਟ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਚ ਇਨਸੁਲਿਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਦਵਾਈਆਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ:ਟਾਈਪ 1 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ।
- ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ ਲਈ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
- ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਖੁਰਾਕ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸ਼ੂਗਰ ਦਾ ਪੱਧਰ ਘਟਦਾ ਜਾਂ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ 'ਚ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਕਾਰਬੋਹਾਈਡ੍ਰੇਟ ਡਾਈਟ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਸ਼ੂਗਰ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਭੋਜਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਨਾਲ ਵੀ ਇਸ ਹਾਲਤ 'ਚ ਕਾਫੀ ਫਾਇਦਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
- ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ 20 ਤੋਂ 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜ਼ਰੂਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਜਾਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਸਰਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਗਲੂਕੋਜ਼ ਦਾ ਪੱਧਰ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਇਨਸੁਲਿਨ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਗਰ ਦਾ ਪੱਧਰ ਬੇਕਾਬੂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
