ਰਾਏਪੁਰ:ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਬਾਜਰੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੋਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਾਜਰੇ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਜਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਾਜਰੇ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਕੌਡੋ, ਕੁਟਕੀ ਅਤੇ ਰਾਗੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵੱਲ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ-ਬੀਪੀ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਲੋਕ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਮੋਟੇ ਅਨਾਜ ਵੱਲ ਪਰਤ ਰਹੇ ਹਨ।
ਬਾਜਰੇ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ:ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਜਰੇ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਮੋਟੇ ਅਨਾਜ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਹੁਣ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਲੜੀ ਤਹਿਤ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਖਰੀਦ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਸੂਬਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ 'ਤੇ ਕੋਡੋ, ਕੁਟਕੀ ਅਤੇ ਰਾਗੀ ਦੀ ਖਰੀਦ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਲ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕੋਡੋ-ਕੁਟਕੀ ਅਤੇ ਰਾਗੀ ਦਾ ਮੁੱਲ: ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੋਡੋ-ਕੁਟਕੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ 3,000 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁਇੰਟਲ ਅਤੇ ਰਾਗੀ ਦਾ 3,377 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁਇੰਟਲ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸਮਰਥਨ ਮੁੱਲ ’ਤੇ 34 ਹਜ਼ਾਰ 298 ਕੁਇੰਟਲ ਬਾਜਰਾ 10 ਕਰੋੜ 45 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਵੇਚਿਆ ਸੀ।
ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ:ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਲ 2021-22 ਵਿੱਚ 16.03 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦਾ 5273 ਟਨ ਬਾਜਰਾ ਅਤੇ ਸਾਲ 2022-23 ਵਿੱਚ 39.60 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦਾ 13 ਹਜ਼ਾਰ 5 ਟਨ ਬਾਜਰਾ ਸਟੇਟ ਮਾਈਨਰ ਫਾਰੈਸਟ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਾਜ ਦੇ ਸਾਉਣੀ ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਰਕਬਾ 96 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 1 ਲੱਖ 60 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਕਰਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਕਹੀ ਇਹ ਗੱਲ: ਡੋਂਗਰਗਾਂਵ ਵਿਕਾਸ ਬਲਾਕ ਦੇ ਅਮਲੀਡੀਹ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਬੱਲੂਰਾਮ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਤੀ ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾ ਤਹਿਤ ਝੋਨੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਹੈਕਟੇਅਰ ਵਿੱਚ ਰਾਗੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਗੋਧਨ ਨਿਆਂ ਯੋਜਨਾ ਤਹਿਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਵਰਮੀ ਕੰਪੋਸਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਰਾਗੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਬੀਜ ਵੀ ਮੁਫ਼ਤ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵਾਢੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 12 ਕੁਇੰਟਲ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਰਾਗੀ ਵੇਚ ਕੇ 68 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੀ ਆਮਦਨ ਹੋਈ। ਬੱਲੂਰਾਮ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਲਾਗਤ ਅਤੇ ਮੁਨਾਫੇ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਝੋਨੇ ਨਾਲੋਂ ਲਗਭਗ ਡੇਢ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਝਾੜ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਹ ਹਰ ਸਾਲ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਰਾਗੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਵੇਗਾ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫਾਇਦੇਮੰਦ:ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਕਬਾਇਲੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮੋਟੇ ਅਨਾਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਹਤ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੁਣ ਇਹ ਅਨਾਜ ਹੋਰਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕੌਡੋ, ਕੁਟਕੀ ਅਤੇ ਰਾਗੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਅਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਭਰਪੂਰ ਅਨਾਜ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸੇਵਨ ਨਾਲ ਸ਼ੂਗਰ, ਬੀਪੀ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਾਭ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਰਗੁਜਾ ਅਤੇ ਬਸਤਰ ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਕੋਡੋ, ਕੁਟਕੀ, ਰਾਗੀ ਵਰਗੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ।
ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਕਿਸਾਨ ਨਿਆਂ ਯੋਜਨਾ:ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਅਨਾਜ ਪੁਰਸਕਾਰ 2022 ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਕਿਸਾਨ ਨਿਆਂ ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਾਜਰਾ ਉਤਪਾਦਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 9,000 ਰੁਪਏ ਦੀ ਵਟਾਂਦਰਾ ਸਹਾਇਤਾ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਘੱਟ ਖਾਦ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਖਰਚਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਨਾਫਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਤਿਕੋਣੀ ਸਮਝੌਤਾ 'ਤੇ ਵੀ ਹਸਤਾਖਰ:ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ, ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਬਾਜਰੇ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਰਾਜ ਮਾਇਨਰ ਫਾਰੈਸਟ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ 14 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੇ ਮਿਲਟ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ IIMR ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਤਿਕੋਣੀ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਬਾਜਰਾ ਮਿਸ਼ਨ ਤਹਿਤ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਨੂੰ 4.5 ਕੁਇੰਟਲ ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 9 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਕਰਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
