ਮਿਰਗੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵੀ ਹੋਰਨਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਮਿੱਥ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਮਿਲਣਾ ਤਾਂ ਦੂਰ, ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 17 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਿਰਗੀ ਦਿਵਸ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਿਰਗੀ ਬਾਰੇ ਫੈਲੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਮਿਰਗੀ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।(National Epilepsy Day 2022)
ਇੰਡੀਅਨ ਐਪੀਲੇਪਸੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ(National Epilepsy Day 2022) ਦੇ ਸਾਲ 2019 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 5 ਤੋਂ 6 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਮਿਰਗੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੇਕਰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਮੰਨੀਏ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਿਰਫ਼ 1.20 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਮਿਰਗੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ। ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਔਸਤਨ ਪ੍ਰਤੀ ਹਜ਼ਾਰ ਪ੍ਰਤੀ 5-6 ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਰ ਸਾਲ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 2.5 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਹਿਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅੰਕੜੇ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ।
ਮਿਰਗੀ ਕੀ ਹੈ?: ਮਿਰਗੀ ਇੱਕ ਨਿਊਰੋਲੌਜੀਕਲ ਵਿਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦੌਰੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਦਿਮਾਗ਼ ਦੇ ਸੈੱਲ ਜੋ ਕਿ ਨਿਊਰੋਨਸ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਬਿਜਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਅਸਧਾਰਨ ਤਰੰਗਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੀੜਤ ਦਾ ਸਰੀਰ ਸੰਤੁਲਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸਦੇ ਲੱਛਣ ਵੀ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੇਹੋਸ਼ੀ, ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਬਣਾ ਅਤੇ ਡਿੱਗਣਾ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਦੌਰੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਵੀ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇੱਥੇ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਦਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਰੀਜ਼ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਠੀਕ ਹੋ ਕੇ ਆਮ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਵਿਡੰਬਨਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿਰਗੀ ਦੇ 70 ਫੀਸਦੀ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ 17 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਿਰਗੀ ਦਿਵਸ ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ, ਸ਼ਹਿਰ-ਸ਼ਹਿਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬੀਮਾਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਉਪਾਅ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੈ।
ਮਿਰਗੀ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਲੱਛਣ: ਇਸ ਬੀਮਾਰੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ(National Epilepsy Day 2022) ਦਾ ਸਹੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਇਲਾਜ ਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 15 ਤੋਂ 50 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਰਗੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਕਾਰਨ ਨਿਊਰੋਸਿਸਟਿਸਰਕੋਸਿਸ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਲੱਛਣ 5 ਤੋਂ 20 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਡੀਕਲ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੁਰਘਟਨਾ ਕਾਰਨ ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਿੱਗਣ ਨਾਲ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਸੱਟ, ਸਟ੍ਰੋਕ, ਬ੍ਰੇਨ ਟਿਊਮਰ, ਡਿਮੈਂਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਮੈਨਿਨਜਾਈਟਿਸ, ਜਮਾਂਦਰੂ ਮਾਨਸਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਖੂਨ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਧਾਰਨਤਾ ਆਦਿ।
ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਹਿੱਸਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜ ਕਿਵੇਂ ਫੈਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੋਕ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੱਛਣ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਸਰੀਰ ਦੀ ਹਰਕਤ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ, ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ, ਚਾਲ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜੀ, ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ, ਸੁਣਨ ਅਤੇ ਸੁਆਦ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਬੇਹੋਸ਼ੀ।
ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ:ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਦੌਰੇ ਪੈਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣੀ(National Epilepsy Day 2022) ਅਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦੌਰੇ ਪੈਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਧ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕੁਝ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਹਨ:
⦁ ਸਾਈਕਲ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੋ ਪਹੀਆ ਵਾਹਨ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਹੈਲਮੇਟ ਪਾਓ।
⦁ ਲੋੜੀਂਦੀ ਨੀਂਦ ਲਓ।
⦁ ਸ਼ਰਾਬ ਜਾਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਵਨ ਤੋਂ ਬਚੋ।