Mindful Breathing ਜੋ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੇ ਪੈਟਰਨਾਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਧਾਰਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਅਧਿਐਨ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿਮਾਗੀ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੌਰਾਨ VR, ਜਾਂ "ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਰਿਐਲਿਟੀ" ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵਿੱਚ ਬਲਕਿ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਨਤੀਜੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਦਿਮਾਗੀ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ VR ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਫਾਇਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਇਸ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਜਾਣਿਆਂ ਕਿ VR-ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਸਾਹ ਲੈਣ ਨਾਲ ਦਰਦ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਉਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵਧਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਵਾਇਤੀ ਦਿਮਾਗੀ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ VR ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੇ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਬਲਕਿ ਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਬਿਹਤਰ ਨਤੀਜੇ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ।
ਕੀ ਹੈ ਮਾਇੰਡਫੁਲ ਬ੍ਰਿਦਿੰਗ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਫਾਇਦੇ
ਇਹ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਅਕਸਰ ਡਾਕਟਰ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀ ਦਰਦ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਓਪੀਔਡਜ਼ ਦਾ ਨੁਸਖ਼ਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਦਰਦ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਇਲਾਜਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਬਿਹਤਰ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਚ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨਮੋਹਕ ਧਿਆਨ ਜਾਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਕਈ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਾਹ ਲੈਣ ਨਾਲ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਐਨਲਜਿਕ (ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ) ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
Mindful breathing ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਗਤੀ ਜਾਂ ਸੰਖਿਆ ਅਧਾਰਤ ਗਤੀ ਨਾਲ ਡੂੰਘੇ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੋਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਛੱਡਦੇ ਹਨ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਲਗਾਉਣ 'ਚ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕਿਵੇਂ ਹੈ VR ਗਾਈਡਡ ਸਾਹ ਲੈਣਾ ਲਾਭਦਾਇਕ?
ਖੋਜ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ VR ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕਾਲਪਨਿਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੰਵੇਦੀ ਅੰਗਾਂ, ਸੰਵੇਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਉਤੇਜਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਜਰਨਲ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਇੰਟਰਨੈਟ ਰਿਸਰਚ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਅਧਿਐਨ VR ਦੇ ਐਨਲਜਿਕ (ਦਰਦ-ਰਹਿਤ) ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਇਮੇਜਿੰਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜੋ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ VR- ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਅਤੇ ਖੋਜ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਡੇਸੇਲਵਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਦੋਵੇਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੈਟਰਨ ਸਨ। ਪਰ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਦੋਵਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖੀ ਗਈ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ "ਰਵਾਇਤੀ ਦਿਮਾਗੀ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਅਗਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ VR ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਈ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਦਿਮਾਗ ਦੁਆਰਾ ਵਧੇਰੇ ਸੰਵੇਦੀ ਅੰਗ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਸਨ। "ਸਾਧਾਰਨ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਕੇ ਅਤੇ VR- ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਕੇ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਖੋਜ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ VR ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਲਾਭ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਯੋਗਿਕ ਸੈੱਟਅੱਪ
ਇਸ ਖੋਜ ਵਿੱਚ 40 ਸਿਹਤਮੰਦ ਬਾਲਗਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਨੇ 7 ਦਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਜਾਂ VR-ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਦਿਮਾਗੀ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ ਦਿਮਾਗੀ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹ ਅਤੇ VR ਦਿਮਾਗੀ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਸੱਤਵੇਂ ਦਿਨ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਬਾਕੀ 5 ਦਿਨ੍ਹਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੀ ਰੁਟੀਨ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ। ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਸੱਤਵੇਂ ਦਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਦੀ ਥ੍ਰੈਸ਼ਹੋਲਡ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਇੱਕ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੀ ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਦਰਦ ਉੱਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦੀ ਦਿਮਾਗੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਲਈ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ FNIRS ਨਾਂ ਦੀ ਇਮੇਜਿੰਗ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੇ ਪੱਧਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਟਰੈਕ ਕੀਤਾ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਮਾਨਸਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਝਿਜਕਦੇ ਹਨ: ਖੋਜ
