ਸਾਡੇ ਭਾਰਤੀ ਭੋਜਨ ਵਿਚ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਸਹੀ ਸੁਮੇਲ ਵਿਚ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮਿਲਾ ਕੇ ਖਾਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਰੋਧੀ ਭੋਜਨ ਜਾਂ ਭੋਜਨ ਜੋ ਇਕੱਠੇ ਨਹੀਂ ਖਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹੈ, ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਖੁਰਾਕ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੀ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ:ਘਰ ਦੇ ਵੱਡਿਆਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਭੋਜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਣੀ ਨਾ ਪੀਓ, ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਜਾਂ ਦਹੀਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਪਕਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜਾਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਜਾਂ ਭੋਜਨ ਨਹੀਂ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਿਹਤ ਵਿਗੜ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਖੁਰਾਕ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਹੀ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਖੁਰਾਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਤੇ ਸਹੀ ਮਿਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਖੁਰਾਕ ਨਿਯਮ ਦੇ ਉਦੇਸ਼:ਅਰੋਗਿਆਧਾਮ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੇ ਵੈਦਿਆ ਅਤੇ ਨੈਚਰੋਪੈਥ ਸ਼੍ਰੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਵੈਦਿਆ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿਚ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਸਰੀਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਭੋਜਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਖਾਣ ਲਈ ਕਈ ਨਿਯਮ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਨਿਯਮ ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਤੋਂ ਕੇਵਲ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਲਾਭ ਮਿਲੇ, ਉਸ ਦਾ ਸਰੀਰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਅਤੇ ਰੋਗ ਮੁਕਤ ਰਹੇ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਰੋਧੀ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਸੇਵਨ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਜਾਂ ਘੱਟ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵਿਰੋਧੀ ਖੁਰਾਕ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨੁਕਸਾਨ:ਡਾਕਟਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਗੁਣ, ਨੁਕਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਖੇਤਰ, ਰੁੱਤ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਸਬੰਧੀ ਨਿਯਮ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕੁਝ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਲਿਆਂ ਖਾਣ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀਆਂ ਹੋਰ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਖਾਣ ਨਾਲ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਆਹਾਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਪੋਸ਼ਣ ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਪੌਸ਼ਟਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸੋਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਸਿਹਤ ਲਈ ਔਸ਼ਧੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਹਤ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੇਕਰ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਭੋਜਨ ਇਕੱਠੇ ਲਏ ਜਾਣ ਤਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਪੋਸ਼ਣ ਨੂੰ ਕੱਟਦੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਵੀ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਜ਼ਹਿਰ ਵਰਗਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਮੈਟਾਬੋਲਿਜ਼ਮ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਖੁਰਾਕ ਤੋਂ ਪੋਸ਼ਣ ਲੈਣ ਵਿਚ ਸਮੱਸਿਆ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਤੋਂ ਊਰਜਾ ਵੀ ਅਸੰਤੁਲਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਗਲਤ ਭੋਜਨ ਦਾ ਸੇਵਨ ਲਗਾਤਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਸਾਹਮਣਾ:ਡਾਕਟਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਹੈ ਜਾਣੇ-ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਗਲਤ ਭੋਜਨ ਦਾ ਸੇਵਨ ਲਗਾਤਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਖੂਨ, ਜੂਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਾਤੂਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਤੱਤ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਐਂਟੀ-ਆਹਾਰ ਦੇ ਸੇਵਨ ਨਾਲ ਸਟੂਲ ਨੂੰ ਲੰਘਣ ਵਿਚ ਸਮੱਸਿਆ, ਫੂਡ ਪੋਇਜ਼ਨਿੰਗ, ਸ਼ੂਗਰ, ਬਵਾਸੀਰ, ਨਪੁੰਸਕਤਾ, ਪੇਟ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਭਰਨਾ, ਫਿਸਟੁਲਾ, ਕੋੜ੍ਹ, ਚਿੱਟੇ ਦਾਗ ਅਤੇ ਟੀ.ਬੀ ਆਮ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ।
ਵਿਰੋਧੀ ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਉਦਾਹਰਣ:ਸ਼੍ਰੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਵੈਦਿਆ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਭਾਰਤੀ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਹੀ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਪਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਿਹਤ ਨਾਲੋਂ ਸਵਾਦ ਵੱਲ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਪਕਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸੁਆਦ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਫਿਊਜ਼ਨ ਡਾਈਟ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਪਰੋਸੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ 'ਚ ਕਈ ਵਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਚਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵੱਧਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਲਟ ਖੁਰਾਕ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਕਾਰਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਭੋਜਨਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨਾਲ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਐਂਟੀ ਡਾਈਟ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਹੁਤ ਲੰਬੀ ਹੈ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ:
- ਰਾਇਤਾ ਅਤੇ ਖੀਰ ਇਕੱਠੇ ਨਹੀ ਖਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ।
- ਦੁੱਧ ਦੇ ਨਾਲ ਦਹੀਂ, ਮੱਛੀ, ਮੂਲੀ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਨਿੰਬੂ ਜਾਂ ਚੂਨਾ ਭਰਪੂਰ ਖੁਰਾਕ, ਕੱਚਾ ਸਲਾਦ, ਇਮਲੀ, ਤਰਬੂਜ, ਵੇਲ ਫਲ, ਬੇਰੀਆਂ, ਅਨਾਰ ਜਾਂ ਉੜਦ ਆਦਿ ਦਾ ਸੇਵਨ ਇਕੱਠੇ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
- ਦਹੀਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਤਰਾ, ਮੌਸੱਮੀ, ਅਨਾਨਾਸ ਆਦਿ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
- ਖੀਰ ਦੇ ਨਾਲ ਕਟਹਲ, ਦਹੀਂ, ਨਿੰਬੂ ਆਦਿ ਖੱਟੇ ਫਲ, ਸੱਤੂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਹੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
- ਸ਼ਹਿਦ, ਅੰਗੂਰ, ਮੂਲੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਘਿਓ, ਤੇਲ, ਤਰਬੂਜ, ਮੂੰਗਫਲੀ, ਅਮਰੂਦ, ਖੀਰਾ, ਚੀਕੂ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ।
- ਤਰਬੂਜ ਦੇ ਨਾਲ ਲਸਣ, ਦਹੀਂ, ਦੁੱਧ, ਮੂਲੀ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਪਾਣੀ ਆਦਿ ਦਾ ਸੇਵਨ।
- ਚੌਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿਰਕਾ।
- ਉੜਦ ਦੀ ਦਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਮੂਲੀ।
ਸ੍ਰੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਵੈਦਿਆ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਖੁਰਾਕ ਭਾਵੇਂ ਦੇਸੀ ਹੈ ਜਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ, ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਹੀ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ ਜਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਤ ਜਾਂ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:- Asthma Patient: ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਅਸਥਮਾ ਨਾਲ ਪੀੜਿਤ ਹੋ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਰੱਖੋ ਧਿਆਨ
