ਪੰਜਾਬ

punjab

ETV Bharat / sukhibhava

Children more vulnerable to asthma attacks: ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ, ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ

ਲੈਂਸੇਟ ਪਲੈਨੇਟਰੀ ਹੈਲਥ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਸਥਮਾ ਦੇ ਦੌਰੇ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਵਾਇਰਲ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਵਾਇਰਲ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਅਸਥਮਾ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿਚ ਹਵਾ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ 'ਤੇ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ।

children more vulnerable to asthma attacks
children more vulnerable to asthma attacks

By

Published : Mar 1, 2023, 4:02 PM IST

ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਰਹੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰਾਂ ਕਾਰਨ ਅਸਥਮਾ ਜਾਂ ਅਟੈਕ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਾਇਰਲ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਲਾਗਾਂ ਨੂੰ ਦਮੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਖੋਜ ਨੇ ਇਹ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਗੈਰ-ਵਾਇਰਲ ਕਾਰਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਓਜ਼ੋਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੂਖਮ ਕਣ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਮੇ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਹਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਦਮੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਦਾ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ।

ਲਾਂਸੇਟ ਪਲੈਨੇਟਰੀ ਹੈਲਥ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪੱਧਰ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਓਜ਼ੋਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਣ ਦਮੇ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਤਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਜਾਂ ਮਾਤਰਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਮਿਆਰਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪੱਧਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸਥਮਾ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਦਮੇ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੇ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ:ਖੋਜ 'ਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਡਾ. ਐਲਨ ਡੋਜਰ, ਬਾਲ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਦੇ ਪਲਮੋਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਨੇ ਮੈਡੀਕਲ ਨਿਊਜ਼ ਟੂਡੇ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ "ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਇਰਲ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਬਹੁਤ ਆਮ ਹੈ ਅਤੇ ਦਮੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ।" ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਦਮੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗੰਭੀਰ ਮਾਮਲੇ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਉੱਪਰੀ ਸਾਹ ਦੀ ਨਾਲੀ ਦੀਆਂ ਲਾਗਾਂ ਜਾਂ ਜ਼ੁਕਾਮ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਾਇਰਲ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਦਮੇ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹਰ ਸਾਲ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ। ਪਰ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰਾਂ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਦਮੇ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਦੌਰੇ ਵਧੇਰੇ ਆਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਖੋਜ ਨੇ ਇਹ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰਾਂ ਨਾਲ ਵਾਇਰਲ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਵਾਇਰਲ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਦਮੇ ਦੇ ਦੌਰੇ ਵਿਗੜਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਖੋਜ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਐਕਸਪੋਜਰ ਇੱਕੋ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਵੱਖਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਅਧਿਐਨ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ:ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਮੇ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਪੱਧਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੇ ਨਿਰੀਖਣ ਅਧਿਐਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਜੀਨ ਸਮੀਕਰਨ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲਾਂ ਤੋਂ ਡੇਟਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵੀ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਵਾਇਰਲ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਵਾਇਰਲ ਦਮੇ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦੇ ਅੰਤਰੀਵ ਅਣੂ ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਅਣੂ ਅਧਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।

ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ MUPPITS1 ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਡੇਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ MUPPITS1 ਵਿੱਚ 6 ਤੋਂ 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ 208 ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਡੇਟਾ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ-ਸੰਭਾਵੀ ਦਮਾ ਸੀ। ਜੋ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਨੌਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਆਮ ਅਧਿਐਨਾਂ ਅਤੇ ਜੀਨ ਸਮੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਅਤੇ ਨੱਕ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਬਾਰੇ ਡੇਟਾ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨੱਕ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕੀ ਸਾਹ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਇਰਲ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਜਾਂ ਗੈਰ-ਵਾਇਰਲ ਕਾਰਕ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਵੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕਰਮਣ ਦੌਰਾਨ ਅਸਥਮਾ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਅਧਿਐਨ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੂਚਕਾਂਕ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ MUPPITS1 ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਖੋਜ ਵਿੱਚ 6 ਤੋਂ 20 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ 419 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਅੱਠ ਵੱਡੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਸਿੱਟਾ:MUPPITS1 ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਗੈਰ-ਵਾਇਰਲ ਦਮੇ ਦੇ ਵਿਗਾੜ ਵਾਲੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਇਰਲ ਦਮੇ ਦੇ ਵਾਧੇ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਲੱਛਣਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਨੌਂ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੂਚਕਾਂਕ ਮੁੱਲ ਉੱਚੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੂਚਕਾਂਕ ਦੇ ਮੁੱਲ ਗੈਰ-ਵਾਇਰਲ ਦਮੇ ਦੇ ਵਾਧੇ ਵਾਲੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਫੰਕਸ਼ਨ ਨਾਲ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਬੰਧਿਤ ਸਨ। ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਦਮੇ ਦੇ ਵਾਇਰਲ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਵਾਇਰਲ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀਨ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੂਚਕਾਂਕ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਵਾਇਰਲ ਦਮੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਸਬੰਧ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਗੈਰ-ਵਾਇਰਲ ਦਮੇ ਦੇ ਦੌਰੇ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਓਜ਼ੋਨ ਅਤੇ ਫਾਈਨ ਪਾਰਟੀਕੁਲੇਟ ਮੈਟਰ ਦਾ ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਨੀਟਰਾਂ ਤੋਂ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਡੇਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਹੋਰ ਅਧਿਐਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸਟੀਕ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਸਥਾਨਿਕ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰੈਜ਼ੋਲੂਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਹੋਰ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ :-Myths Related To Periods: ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਪੀਰੀਅਡਜ਼ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਿੱਥਾਂ 'ਤੇ ਕਰਦੇ ਹੋ ਵਿਸ਼ਵਾਸ? ਇਥੇ ਜਾਣੋ ਪੂਰਾ ਸੱਚ

ABOUT THE AUTHOR

...view details