ਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਰੀਰਕ ਹਿੰਸਾ ਤਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਚੀਜ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਰੋਕਣਾ ਆਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਰੀਰਕ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਲੱਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੱਟਾਂ ਨੂੰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਠੀਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹਿੰਸਾ, ਉਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਤਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨਾ ਸਰਲ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਪੀੜਤਾਂ ਦੇ ਮਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਵੀ ਹਿੱਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ 'ਚ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਕਰ ਲੀਜ਼ਾ ਫ਼ਰੈਂਟਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹਿੰਸਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਅਜਿਹੀ ਹਿੰਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਥੱਪੜ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਛੇੜਛਾੜ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹਿੰਸਾ ਸਿਰਫ਼ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਖ਼ਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਮਾਹਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਰਾਏ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਅਜਿਹੇ ਪੰਜ ਲੱਛਣ ਸਾਂਝੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੇ।
ਸਾਥੀ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ
'ਲਵ ਵਿੱਦਆਊਟ ਹਾਰਟ' ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਟੀਵਨ ਸਟੋਸਨੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਅਕਸਰ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਸੋਚਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕੀ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਤੀ ਜਾਂ ਸਾਥੀ ਖੁਸ਼ ਰਹੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਇਹ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਦਮ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਥੀ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਆਪਣੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਕਰ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਦੀ ਪਸੰਦ ਤੇ ਨਾਪਸੰਦ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹੀ ਭਾਵਨਾ ਉਸਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਆਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀ ਅਤੇ ਅਣਜਾਣੇ 'ਚ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਸਾਬਤ ਕਰਨਾ
ਸਾਡੇ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਘਰ-ਘਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਆਦਮੀ ਆਪਣੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਨੂੰ ਅੰਤਮ ਅਤੇ ਸਹੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ, ਸਾਥੀ ਦੇ ਗਿਆਨ ਜਾਂ ਸੋਚ ਨੂੰ ਘੱਟ ਸਮਝਣਾ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਝੂਠਾ ਦੱਸ ਕੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸੱਚ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਆਦਿ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ ਇਹ ਉਸਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੀ ਸਹੀ ਹੈ। ਕੈਰੋਲ ਏ ਲੈਮਬਰਟ, ‘ਵੂਮੈਨ ਵਿੱਦ ਕੰਟਰੋਲਿੰਗ ਪਾਵਰ’ ਦੀ ਲੇਖਕਾ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਵਿਵਹਾਰ ਪੀੜਤਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਡਰ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਗ਼ਲਤੀ ਨਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵੀ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਣਾ
ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਦੋਵੇਂ ਹਿੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 'ਦਿ ਇਮੋਸ਼ਨਲ ਅਬਿਯੂਸਿਵ ਰਿਲੇਸ਼ਨਸ਼ਿਪ' ਦੀ ਲੇਖਕਾ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਬੈਵਰਲੀ ਐਂਜਲ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਦੁਆਰਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਟੋਕੇ ਤੇ ਨੀਚਾ ਦਿਖਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮੂਰਖ, ਸੁਆਰਥੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਗ਼ਲਤ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਹਰ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਦਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਦਲਣਾ ਵਿਹਾਰ
'ਡੌਟਰ ਡੀਟੌਕਸ: 'ਰਿਕਵਰਿੰਗ ਫਾਰਮ ਇੰਨ ਅਨਲਵਿੰਗ ਮਦਰ ਐਂਡ ਰੀਕਲੇਮਿੰਗ ਯੋਰ ਲਾਇਫ਼' ਦੇ ਲੇਖਕ ਪੈੱਗ ਸਟ੍ਰਿਪ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਪੀੜਤ ਅਕਸਰ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਦੇ ਮੂਡ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਪਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹਸ ਕੇ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਸਾਥੀ ਅਚਾਨਕ ਕਿਉਂ ਚੁੱਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।, ਉਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹ ਮੁਸਕਰਾ ਤੇ ਗੱਲ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਪੀੜਤ ਖ਼ੁਦ ਸੋਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰ ਕੋਈ ਗ਼ਲਤੀ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਮਜ਼ਬੂਤ ਮਾਨਸਿਕ ਅਵਸਥਾ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਬੇਚੈਨੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ
ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ 'ਤੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲਮਬਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤੁਹਾਡੀ ਸਫਲਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾ ਰਿਹਾ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਤੁਹਾਡੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਚੀਜਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬੋਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨ ਨੂੰ ਦੁਖੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਰਗੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਉਹ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਥੀ ਦਾ ਇਹ ਰਵੱਈਆ ਪੀੜਤ ਦੇ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ 'ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
