ਨੰਗਲ:ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ (Construction of Bhakra Dam Project) ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ 1954 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦਰਮਿਆਨ ਪੰਚਸ਼ੀਲ ਸਮਝੌਤਾ (Panchsheel agreement between India and China) ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਡੈਮ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ (The country's first prime minister) ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜਾਂ ਬਾਰੇ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।
ਇਸੇ ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਚੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ (Prime Minister of China) ਚੋਉ ਇਨ ਲੇਈ ਭਾਰਤ ਆਏ ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ (The country's first prime minister) ਨੇ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ। ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਪੰਚਸ਼ੀਲ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਗਲਾਸ ਹਾਊਸ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅੱਜ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। ਇੱਕ ਪੱਥਰ ਦੀ ਪਲੇਟ ਵੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਪੰਚਸ਼ੀਲ ਸਮਝੌਤੇ ਦੀ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੌਰਾਨ ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ 13 ਵਾਰ ਨੰਗਲ ਆਏ ਸਨ। ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੜ੍ਹ ਵਰਗੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਡੈਮ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਦੇਖਣ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਮੋਢੀ ਨਹਿਰੂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਨੇ ਵੀ ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਦੇਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਸਮਝੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਰ ਸਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ਤੋਂ 5 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈਲਾਨੀ ਇਸ ਡੈਮ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਭਾਖੜਾ ਨੰਗਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਆਕਰਸ਼ਣ ਸੀ। ਹਰ ਕੋਈ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਡੈਮ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਵੱਡਾ ਮਕਸਦ ਕੀ ਹੈ। ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਹੀ ਪੰਚਸ਼ੀਲ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਪਸੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਠਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਭਾਖੜਾ ਬਿਆਸ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਬੋਰਡ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੈਸਟ ਹਾਊਸ ਸਤਲੁਜ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਗਲਾਸ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਪੰਚਸ਼ੀਲ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।