ਹੈਦਰਾਬਾਦ: 1934 ਸੋਲਾਪੁਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਿਆਜ਼ (ਸੰਗੀਤ ਅਭਿਆਸ) ਸੈਸ਼ਨ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪੰਡਿਤ ਦੀ ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਪੁਰੀਆ ਧਨਸ਼੍ਰੀ ਰਾਗ ਦੇ ਨੋਟ ਫੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ ਰਾਗ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਖਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਸੱਤ ਨੋਟ (ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਡਜ, ਰਿਸ਼ਭ, ਗੰਧਾਰ, ਮੱਧ, ਪੰਚਮ, ਧੈਵਤ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਦ) ਹਨ। ਹਰ ਕੋਈ ਨੋਟਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਫਿਰ ਇੱਕ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਬੱਚੀ ਹੇਮਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ (ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ) ਜੋ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਰਿਆਜ਼ ਨੂੰ ਸੁਣ ਰਹੀ ਸੀ, ਨੇ ਨੁਕਸਦਾਰ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਛਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਪੰਡਿਤ ਦੀਨਾਨਾਥ ਜੋ ਚੁੱਪਚਾਪ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ, ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ ਅਤੇ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ ਕਿ ਉਸਦੀ ਧੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇੱਕ "ਹੋਣਹਾਰ ਬੱਚਾ" ਹੈ।
ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਹੇਮਾ (ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ) ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਭਰਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੇ ਦੀਨਾਨਾਥ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਸੋਲਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਮੰਚ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਲਤਾ ਦੇ ਗੇਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਟੇਜ ਸੰਭਾਲੀ, ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਟੇਜ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਉਹ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਉਸਦੀ ਗੋਦੀ ਵਿੱਚ ਸੌਂ ਗਈ।
ਲਤਾ ਜੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਗੀਤ 13 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ
ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਦੀਨਾਨਾਥ ਲਤਾ ਨੂੰ ਫਿਲਮੀ ਗਾਇਕੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਕ-ਬਿਲੀਵ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਜ਼ਤਦਾਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਉਸਨੇ ਝਿਜਕਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਮਰਾਠੀ ਫਿਲਮ ਕਿਤੀ ਹਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੀਤ ਲਈ ਪਲੇਬੈਕ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਵੇ। ਮਾਰਚ 1942 ਨੂੰ ਲਤਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਪੂਨੇ ਦੇ ਸਰਸਵਤੀ ਸਿਨੇਟੋਨ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਹ 13 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ।
ਕੀ ਉਹ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਲਈ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਘਬਰਾ ਗਈ ਸੀ?
ਸਟੇਜ ਡਰ ਜਾਂ ਮਾਈਕ ਡਰਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਸੰਤ ਜੋਗਲੇਕਰ ਦੇ ਕਿਤੀ ਹਸਾਲ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਦਿਨ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਹੀਂ ਵੇਖੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਤਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਗੀਤ ਸੀ।
ਪਿਤਾ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਤੋਂ ਘਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਤਾ ਦੇ ਸਿਰ
ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਲਤਾ ਦੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਮੋਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੇ ਚਾਰ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਪ੍ਰਦਾਤਾ ਹੋਣ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੀ। ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਹਾਲਾਤਾਂ 'ਚ ਲਤਾ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਹ ਲੱਭ ਰਹੀ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਲੋੜੀਂਦੇ ਮੌਕੇ ਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦਿੱਤੀ ਜਦੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੀਰੋਇਨ ਨੰਦਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਾਸਟਰ ਵਿਨਾਇਕ ਉਸਨੂੰ ਮਰਾਠੀ ਫਿਲਮ ਪਹਿਲੀ ਮੰਗਲਾ-ਗੌਰ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ।
ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਨ
ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਨ ਉਸ ਸਮੇਂ 13 ਸਾਲ ਦੀ ਲਤਾ ਲਈ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਸੁਹਾਵਣਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੇਕਅੱਪ ਕਦੇ ਵੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਫਿਲਮ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਭਰਵੀਆਂ ਅਤੇ ਮੱਥੇ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹੋ ਗਈ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਗਰਮ ਸਿਰ ਵਾਲੀ ਲਤਾ ਨੂੰ ਦਿਨ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਸੰਜਮ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਔਖਾ ਲੱਗਿਆ। ਘਰ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਹੀ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿਚ ਰੋ ਪਈ।
ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 300 ਰੁਪਏ ਦਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਮਿਹਨਤਾਨਾ
ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲਨਾਲ ਲਤਾ ਨੇ 'ਪਹਿਲੀ ਮੰਗਲਾ-ਗੌਰ' ਦੇ ਦੋ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਗਾਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ 300 ਰੁਪਏ ਮਿਹਨਤਾਨਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਅਭਿਨੈ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਚੱਲਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਹੇਮਾ (ਜਨਮ ਨਾਮ) ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਬਣਨਾ ਤੈਅ ਸੀ।
ਅਗਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲਤਾ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਵਿਨਾਇਕ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਪਿਕਚਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੀ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਲਤਾ ਫਿਰ ਫਸ ਗਈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਚੈਰੀ 'ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਜਦੋਂ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਗੁਲਾਮ ਹੈਦਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਭ ਲਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਦੂਜੀ ਵੱਲ ਲੈ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਦੁਰਲੱਭ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਖਮਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਾਵੀ ਹੋਣ ਲਈ ਬੱਚੇ ਦੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ।
ਆਪਣਾ ਕਰਮ ਕਰੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰੋ
ਜੀਵਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਨਾਈਟਿੰਗੇਲ ਸਧਾਰਨ ਸੀ। "ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਕਰੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕਰਮ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰੋ।" ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਫ਼ਲਤਾ ਅਟੱਲ ਹੈ।
ਪਰ ਇੱਕ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇੱਕ ਗੁਜਰਾਤੀ ਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਾਲਿਆ ਗਿਆ। ਲਤਾ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਮਰਾਠੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਲਈ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਲਤਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਅਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਸੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਯੂਸਫ਼ ਭਈਆ ਬਣ ਗਿਆ।
ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਮੌਲਵੀ ਤੋਂ ਉਰਦੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਮੇਲੋਡੀ ਕੁਈਨ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ
ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਇਕਲੌਤੀ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਭਾਈਚਾਰਾ ਨੀਚ ਵੇਖਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ। ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕੀ ਨੇ ਲਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਮੇਲੋਡੀ ਕੁਈਨ ਫਿਰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੁਟਕੀ ਪਛਤਾਵਾ ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਵਿੱਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੀ।
ਸੰਘਰਸ਼ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿੱਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਆਈ ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਦਿਨ ਵੀ ਆਏ ਜਦੋਂ ਉਹ 'ਟਾਂਗਾ' ਛੱਡਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਸਟੂਡੀਓ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਮੀਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਲ ਚੱਲਦੀ ਸੀ। ਬਚੇ ਹੋਏ ਕੁਝ ਪੈਸਿਆਂ ਨਾਲ, ਉਹ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸਬਜ਼ੀ ਖਰੀਦ ਲੈਂਦੀ ਸੀ।
ਮਨ ਮੋਹਨਾ ਬਡੇ ਝੂਠੇ (ਸੀਮਾ) ਅਤੇ ਮੋਸੇ ਚਲ ਕੀਏ ਜਾ (ਗਾਈਡ) ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਲਤਾ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਫਿਲਮੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗੀਤ ਸ਼ੁੱਧ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਉਹ ਦੋ ਘੰਟੇ ਨਿਰਵਿਘਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਤਾਨਪੁਰਾ ਲੈ ਕੇ ਬੈਠਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰੇਗੀ। ਪਰ ਸਮਾਂ ਕਿੱਥੇ ਸੀ? ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।
ਕਿੰਨਾ ਕਿੰਨਾ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਕੰਮ
ਸੱਤ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਲਤਾ ਨੇ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਮਦਨ ਮੋਹਨ, ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ, ਸੀ. ਰਾਮਚੰਦਰ, ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ, ਖਯਾਮ ਅਤੇ ਅਨਿਲ ਬਿਸਵਾਸ ਵਰਗੇ ਮਹਾਨ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਦੋਂ ਲਤਾ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸੀ ਜੋ ਮਾਈਕ੍ਰੋਫ਼ੋਨ 'ਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਤਮ ਗਾਇਕ ਨੂੰ ਬੇਚੈਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਨਾਮ ਹੈ- ਸੱਜਾਦ ਹੁਸੈਨ। ਲਤਾ ਨੇ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸੱਜਾਦ ਸਾਹਬ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਰਬੀ ਆਵਾਜ਼ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ। ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹ ਇੱਕ ਗਾਇਕਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਬਲੀਅਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਰਹੇਗੀ।
ਜੇਕਰ ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੀ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਥਾ ਜਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੱਜਾਦ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੇਡ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਨੌਸ਼ਾਦ ਦੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸੱਜਾਦ ਹੁਸੈਨ ਦੀ ਰਚਨਾ ਗਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲਤਾ ਨੂੰ ਨਿਹਾਲ ਏ ਦਿਲਰੁਬਾ ਦਿੱਤਾ। ਰੁਸਤਮ ਸੋਹਰਾਬ ਦਾ ਗੀਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਲਤਾ ਦੇ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ।
ਲੇਖਕ ਜਾਵੇਦ ਅਖ਼ਤਰ ਦਾ ਕੀ ਹੈ ਮੰਨਣਾ
ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵੀ, ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਪਰ ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਹੋਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖਾਮੀਆਂ ਸੁਣ ਸਕਦੀ ਸੀ ਜੋ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਰੋਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਗੁਣ ਨੇ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਚੋਟੀ ਦੇ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀਆਂ ਦੀ ਸੀਮਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਰੇ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਪਾਲ਼ਿਆ ਹੈ ਲਤਾ ਜੀ ਨੇ
ਗਾਉਣਾ ਇੱਕ ਕੈਰੀਅਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਲਕਿ ਲਤਾ ਲਈ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਸੀ ਜੋ ਮੰਨਦੀ ਸੀ ਕਿ ਸੰਗੀਤ ਇੱਕ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਰੱਬ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗਾਉਣ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਨਮਾਨ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ।
ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਕਿਸਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਲਤਾ ਜੀ ਨੇ
ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ, ਰਾਜਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮਾਹਰਾਂ ਨੇ ਲਤਾ ਨੂੰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਮਹਾਨ ਮੰਨੀ ਹੈ। ਪਰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਗਾਇਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ, ਮਾਂ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹਿਰਦੇਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ।
ਵਨ ਵੂਮੈਨ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਲਤਾ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ 'one-woman industry' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਕੱਦ ਦਾ ਉਸ ਨੇ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ, ਉਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਕੰਮ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸੀ।
ਉਹ ਉਹ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਸ਼ੋਅਮੈਨ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਨੂੰ "ਨਹੀਂ" ਕਹਿਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਗੀਤ ਅਤੇ ਬੋਲ ਉਸਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਨਾਰਾਜ਼ ਰਾਜ ਨੇ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ।
ਹਰੇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੀਲਿੰਗ ਦਾ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਲਤਾ ਜੀ ਨੇ
ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤ ਗੀਤਕਾਰ ਨੇ ਸਾਰੇ ਮੂਡਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪਿਆਰ ਕਾ ਗੀਤ ਹੈ ਵਰਗੀਆਂ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਉਦਾਸੀ ਭਰੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਲਤਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਨੇੜਤਾ ਨਾਲ, ਬਹੋਂ ਮੈਂ ਚਲੇ ਆਓ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰੋਮਾਂਸ ਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਰਾਣਾ 'ਐ ਮੇਰੇ ਵਤਨ ਕੇ ਲੋਗੋਂ', ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਗੀਤ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਹੰਝੂਆਂ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਰੇਂਜ ਸੀ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤੀ ਨਾਰੀਵਾਦ ਨਾਲ ਪਛਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸਵਰ ਸਮਰਾਗਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਰਾਣੀ ਨੇ ਅੰਤਿਮ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਉਮੀਦ ਕਰਨਗੇ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਉੱਥੋਂ ਗੂੰਜਣਗੀਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਮੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਹੀ ਪਹਿਚਾਨ ਹੈ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਨਾਂ 'ਤੇ ਸੁਣਨਗੇ।
