22 ਸਾਲਾ ਕੁਰਦ ਔਰਤ ਮਹਾਸਾ ਅਮਿਨੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਈਰਾਨ 'ਚ ਹੈੱਡਸਕਾਰਫ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਰੁਕਣ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਿਹਾ, ਸਗੋਂ ਈਰਾਨ ਦੇ 80 ਸ਼ਹਿਰਾਂ 'ਚ ਫੈਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਮਿਨੀ ਨੂੰ ਕੁਰਦਿਸਤਾਨ ਸੂਬੇ ਦੇ ਸਾਕਕੇਜ਼ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਇੱਥੇ ਕੁਰਦ ਆਬਾਦੀ ਸੁੰਨੀ ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਈਰਾਨੀ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ 40ਵੇਂ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਲਈ ਆਏ ਤਾਂ ਉਸ ਦਿਨ ਵੀ ਵਿਵਾਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਉੱਥੇ ਹਿੰਸਕ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਕਈ ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਵੀ ਹੋਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ISIS ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਖੁਦ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।
ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਹੌਸਲੇ ਨਹੀਂ ਤੋੜੇ। ਈਰਾਨੀ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 40 ਵੇਂ ਦਿਨ ਸੋਗ ਮਨਾਉਣ ਅਤੇ ਦੁਖੀ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਇਕਜੁੱਟਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਿਨੀ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕੁਰਦ ਸੀ। ਈਰਾਨ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਪੱਛਮੀ ਈਰਾਨ ਦੇ ਕੁਰਦ ਇਲਾਕੇ ਬਗਾਵਤ ਦੇ ਗਵਾਹ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਵਿਰੋਧ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਕੁਰਦਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਠ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਇਸਫਹਾਨ ਅਤੇ ਜ਼ਹੇਦਾਨ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਪਤ ਰੋਸ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ਼ਫਾਹਾਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਫਾਰਸੀ ਯਹੂਦੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਮਿਨੀ ਦੇ ਕਤਲ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਕਤਲ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਈਰਾਨ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੋਂ ਆਈਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕਜੁੱਟਤਾ ਨਾਲ ਈਸ਼ਫਾਹਾਨ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਉਤਰੀਆਂ।
ਇਸ਼ਫਹਾਨ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਸ਼ਹਿਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਈਰਾਨ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, 1979 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਸਰਬਉੱਚ ਨੇਤਾ ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਖੋਮੇਨੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ 13 ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ (ਸਿਨਾਗੌਗ) ਨੂੰ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਈਰਾਨ ਦੇ ਸੁਪਰੀਮ ਲੀਡਰ ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਅਲੀ ਖੋਮੇਨੀ ਦੀਆਂ ਤਾਜ਼ਾ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਇਸ਼ਫਾਹਾਨ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਖੋਮੇਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਈਰਾਨ ਵਿਚ ਪੱਛਮ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਨਵਾਦੀਆਂ ਕਾਰਨ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਫਾਰਸੀ ਯਹੂਦੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਸੁੰਨੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ।
ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਰਦਾਂ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਤੋਂ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਤੱਥ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ, ਸਰਕਾਰ ਇਸ਼ਫਹਾਨ, ਜ਼ਾਹਿਦਾਨ ਅਤੇ ਸਾਕਕੇਜ਼ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਤਕਰੇ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਕਿ ਈਰਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਦਮਨਕਾਰੀ ਰਵੱਈਆ ਅਪਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜ਼ਾਹੇਦਾਨ ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਿਮ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਕੁਝ ਈਰਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਈਰਾਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਸੁੰਨੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਤਾਕਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। ਸਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਸੂਬੇ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਭਾਵਿਤ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਮਸਜਿਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵੱਡੀ ਤੈਨਾਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 14,000 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਅਮਿਨੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਵਾਰ ਬੇਚੈਨੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਾਫੀ ਚਿੰਤਤ ਹੈ। ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਅਪਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕਾਸਿਮ ਸੁਲੇਮਾਨੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 2020 ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਡਰੋਨ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਜਨਤਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਮੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।
ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਈਰਾਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਵੀ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਹਫਤੇ, ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਆਈ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਈਰਾਨੀ ਵਾਟਰ ਪੋਲੋ ਐਥਲੀਟਾਂ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਚੇਨਈਯਿਨ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ ਦੇ ਫੁੱਟਬਾਲਰ ਵਫਾ ਹਖਾਮਨੇਸ਼ੀ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਖਿਲਾਫ ਗੋਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ 'ਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।
ਈਰਾਨੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਉਦਾਰਵਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਪਾੜਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਈਰਾਨੀ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਹੁਣ ਜ਼ਾਹੇਦਾਨ, ਇਸਫਾਹਾਨ, ਸੈਕਵੇਜ਼ ਆਦਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਈਰਾਨ ਦੇ ਅਖੌਤੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਵਾਂਗ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵੀਜ਼ੇ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਹੋਵੇਗਾ ਘੱਟ, ਪਹਿਲਾਂ ਗਏ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ ਇੰਟਰਵਿਊ, ਕੀ ਹੈ 'ਡ੍ਰੌਪ ਬਾਕਸ' ਦੀ ਸਹੂਲਤ
