ਬਿਜ਼ਨਸ ਡੈਸਕ, ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ : ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਦੇ ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਆਈ ਮੰਦੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮੌਜੂਦਾ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦੀ ਦੇ ਪੀੜਤ ਹਨ।
ਸੁਤੰਤਰ ਆਰਥਿਕ ਥਿੰਕ ਟੈਂਕ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਮਾਨੀਟਰਿੰਗ ਇੰਡੀਅਨ ਇਕਨਾਮਿਕਸ (ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ.ਈ.) ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲਗਭਗ 21 ਮਿਲੀਅਨ ਤਨਖ਼ਾਹਦਾਰ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਅਗਸਤ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਆਪਣੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ।
ਸੀ.ਐਮ.ਆਈ.ਈ. ਦੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਤੇ ਸੀਈਓ ਮਹੇਸ਼ ਵਿਆਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਲ 2019-20 ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 86 ਮਿਲੀਅਨ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਸਨ। ਅਗਸਤ 2020 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 65 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਰਹਿ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚ 21 ਮਿਲੀਅਨ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।
ਵਿਆਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਘਾਟੇ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਦਿਹਾੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਹ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਖੋਈਆਂ ਕੁੱਲ 121 ਮਿਲੀਅਨ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 91 ਮਿਲੀਅਨ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਗਸਤ ਤੱਕ, ਇਸ ਨੇ ਇਸ ਖੋਏ ਹੋਏ ਮੈਦਾਨ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ 2019-20 ਵਿੱਚ 128 ਮਿਲੀਅਨ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ 11 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ।
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਉੱਦਮਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 2019 - 20 ਦੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 14 ਮਿਲੀਅਨ ਅਤੇ 7 ਮਿਲੀਅਨ ਅਗਸਤ 2020 ਤੱਕ ਵਧਿਆ ਹੈ।
ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਕੀ ਹਨ?
ਸੀਐਮਆਈਈ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਨੌਕਰੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀ ਨੌਕਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਰੋਜਾਨਾ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਗਠਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਯਮਤ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਦੇ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਤਨਖ਼ਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸੰਸਥਾ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਕਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਜਾਂ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਸਮੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਹਨ।
ਖ਼ਾਸਕਰ, ਤਨਖਾਹ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਜਿਵੇਂ ਘਰੇਲੂ ਨੌਕਰਾਣੀਆਂ, ਕੁੱਕ, ਚੌਪਰ, ਗਾਰਡਨਰਜ਼, ਗਾਰਡ ਵੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੇ ਵਰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਗ਼ੈਰ ਰਸਮੀ ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸਾਰੀਆਂ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ 21-22% ਹਨ। ਵਿਆਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ 21 ਮਿਲੀਅਨ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦਾ ਘਾਟਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਹਾਇਕ ਸਟਾਫ਼ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਉਦਯੋਗਿਕ ਕਾਮਿਆਂ ਅਤੇ ਵਾਈਟ ਕਾਲਰ ਕਾਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਘਾਟਾ ਹੋਰ ਵੀ ਡੂੰਘਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।"
ਭਾਰਤ ਨਵੇਂ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ?
ਸੀ ਐਮ ਆਈ ਈ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁੱਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਵੱਧ ਰਹੀ ਉੱਦਮ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਸਥਿਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕੁੱਲ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 2016-17 ਵਿੱਚ 21.2% ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 2017-18 ਵਿੱਚ 21.6% ਅਤੇ 2018-19 ਵਿੱਚ 21.9% ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਸ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਅਸਲ ਜੀਵੀਏ (ਕੁੱਲ ਮੁੱਲ ਜੋੜਿਆ) ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ 6-8% ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਵਧਿਆ। ਫਿਰ, ਜਦੋਂ 2019-20 ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕਤਾ 4% ਵਧੀ, ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 21.3% ਉੱਤੇ ਆ ਗਿਆ।
ਉੱਦਮੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 2016-17 ਵਿੱਚ 54 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 2019-20 ਵਿੱਚ 78 ਮਿਲੀਅਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ, ਤਨਖ਼ਾਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 86 ਮਿਲੀਅਨ 'ਤੇ ਸਥਿਰ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉੱਦਮੀ ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉਦਮੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਲੱਭਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਨੌਕਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਦੇਸ਼ ਸਫਲ ਹੁੰਦਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ।
