ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਬੈਂਕਸ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਆਮ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ (SBI) ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਚਾਰ ਜਾਂ ਪੰਜ ਹੋਰ ਬੈਂਕਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਨੂੰ ਬੈਂਕਿੰਗ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ, 4-5 ਵੱਡੇ ਬੈਂਕ ਕਿਉਂ?
ਇੱਕ ਦਲੀਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵੱਡੇ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਵਿੱਤੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮਿਲੇਗੀ ਅਤੇ ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਕਰਜ਼ੇ ਵੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਇਸ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਅਭੇਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਹਾਕੇ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਹ ਕਿਉਂ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ਐਸਬੀਆਈ ਵਰਗੇ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਵੱਡੇ ਬੈਂਕ ਨਿਯੂ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਬੈਂਕ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਕੇਵੀ ਕਾਮਥ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਹਿਲੇ 5 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਅਤੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 10 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਹਣਾਉਣ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੁਪਨਾ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਡੀਆਂ ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ। ਅਜਿਹੇ ਬੈਂਕ ਨਾ ਸਿਰਫ ਘਰੇਲੂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਗੇ ਬਲਕਿ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਵੀ ਹੋਣਗੇ।
ਆਰਬੀਆਈ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਐਮਐਸਐਮਈ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ। ਨਾਲ ਹੀ, ਜਦੋਂ ਖਪਤਕਾਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰਚੂਨ ਬੈਂਕਿੰਗ ਅਰਧ-ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਪੈਸੇ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿੱਤ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਬੈਂਕ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਾਰਜ ਸਮੂਹ ਨੇ ਵੱਡੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਬੈਂਕਾਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਹ ਕਿਉਂ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ਐਸਬੀਆਈ ਵਰਗੇ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਵੱਡੇ ਬੈਂਕ ਚੀਨ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਪੈਣਗੀਆਂ
ਐਸਬੀਆਈ ਇਸ ਵੇਲੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ 100 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਇਕਲੌਤਾ ਭਾਰਤੀ ਬੈਂਕ ਹੈ। ਐਸਬੀਆਈ 638.49 ਅਰਬ ਡਾਲਰ (48.5 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ) ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਦੇ ਨਾਲ 57 ਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 55 ਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸੀ।
ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਚਾਈਨਾ 5107.54 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਚੀਨ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਚਾਰ ਬੈਂਕਾਂ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਚਾਈਨਾ, ਚਾਈਨਾ ਕੰਸਟ੍ਰਕਸ਼ਨ ਬੈਂਕ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ, ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਚਾਈਨਾ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਚਾਈਨਾ ਦੇ ਕੋਲ 17 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਹੈ।
ਚੀਨ ਦੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਇਸਦੀ ਜੀਡੀਪੀ ਦਾ 1.7 ਗੁਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ (ਜੀਡੀਪੀ) ਦਾ 0.7 ਗੁਣਾ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਇਸਦੇ ਜੀਡੀਪੀ ਦੇ ਲਗਭਗ ਦੁੱਗਣੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਹੈ। ਗਲੋਬਲ ਚੁਣੌਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੂੰਜੀ ਬੈਂਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਬੈਂਕਿੰਗ ਖੇਤਰ ਦੀ ਹੁਣ ਕੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ?
ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਹੈ, ਪਰ ਬੈਂਕਿੰਗ ਸਹੂਲਤਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। ਵਿਆਪਕ ਰਲੇਵੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬੈਂਕਾਂ (PSB) ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਕੇ 12 ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ 21 ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਬੈਂਕ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ 48.5 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨੰਬਰ ਇਕ ਬੈਂਕ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਐਸਬੀਆਈ ਮਾਲੀਆ ਕਮਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸੀ। ਬੈਂਕ ਨੇ 2021 ਵਿੱਚ 3.85 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ (US$54 billion) ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ। ਐਸਬੀਆਈ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲਾ ਵਿਰੋਧੀ ਐਚਡੀਐਫਸੀ ਬੈਂਕ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਪਤੀ 17.4 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਐਚਡੀਐਫਸੀ ਨੇ 1.56 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ (US$22 billion) ਦੀ ਆਮਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮਾਲੀਆ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਬੈਂਕ ਆਈਸੀਆਈਸੀਆਈ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਸੀ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਚੌਥੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਸੀ।
ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਹ ਕਿਉਂ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ਐਸਬੀਆਈ ਵਰਗੇ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਵੱਡੇ ਬੈਂਕ ਹੁਣ ਐਸਬੀਆਈ ਬਾਰੇ ਜਾਣੋ
ਐਸਬੀਆਈ ਕੋਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ 45 ਕਰੋੜ ਗਾਹਕ ਹਨ, ਜੋ ਬੈਂਕ ਦੀਆਂ 28738 ਹਜ਼ਾਰ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਐਸਬੀਆਈ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ 62617 ਏਟੀਐਮ ਅਤੇ 71,968 ਬਿਜ਼ਨੈੱਸ ਕੋਰਸਪੌਂਡੈਂਟ ਆਉਟਲੈਟਸ (BC outlets) ਹਨ। ਇਸ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ 245,652 ਕਰਮਚਾਰੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਗਸਤ 2014 ਵਿੱਚ, ਬੈਂਕ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਨ ਧਨ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ 3.5 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਸਨ। ਐਸਬੀਆਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰਿਣਦਾਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਬੈਂਕਿੰਗ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀਆਂ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣਨਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਬੈਂਕ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:-ਚੰਨੀ - ਸਿੱਧੂ ਮੀਟਿੰਗ ਖ਼ਤਮ, ਆਹ ਨਿਕਲਿਆ ਸਿੱਟਾ, ਪੜ੍ਹੋ
