ਗਿਰ (ਗੁਜਰਾਤ): ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸ਼ੇਰ ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਅਰਬ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਵਰਗੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਵਿੱਚ ਗਰਜਦੇ ਸੀ। ਪਰ ਕੁਦਰਤੀ ਆਵਾਜ ਅਤੇ ਨਿਰਵਿਘਨ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਚ ਗਿਰ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਵੱਲੋਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ੇਰ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਫਰੀਕਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਿਰ ਨੂੰ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਇੱਕਲੌਤਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ੇਰਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਰਖਿਅਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਏਸ਼ੀਆਈ ਸ਼ੇਰਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਪਹਿਲਾ 1910 ਅਤੇ 1911 ਜੂਨਾਗੜ ਦੇ ਨਵਾਬ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ’ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਦੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫੀ ਜਿਆਦਾ ਘਟ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਦੇ ਨਵਾਬ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1911 ਚ ਸ਼ੇਰਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦੇ ਲਈ ਪਰਿਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਸ਼ੇਰਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਸੁਚੇਤ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਗਿਰ ਚ ਸ਼ੇਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹੈ।
ਸਾਲ 1911 ਤੋਂ ਗਿਰ ਚ ਸ਼ੇਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ ਹੁਣ ਤੱਕ ਗਿਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਜੰਗਲ ਚ ਲਗਭਗ 674 ਸ਼ੇਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਹਤੱਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਲ 1990 ਚ 300 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਜੰਗਲ ’ਚ 284 ਸ਼ੇਰ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦਕਿ ਸਾਲ 2020 ਚ 674 ਸ਼ੇਰ 30,000 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਕੰਮ 1911 ਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਸਦੇ ਵਧੀਆ ਨਤੀਦੇ ਦਿਖ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸੌਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ 9 ਜਿਲ੍ਹਿਆ ਦੇ 53 ਤਾਲੁਕਾਂ ਚ ਸ਼ੇਰ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਗਿਰ ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨਕ ਮਾਲਧਾਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੇਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਕੁਝ ਸਟੀਕ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਏਸ਼ੀਆਈ ਸ਼ੇਰ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਚ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ ਹੁਣ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰ ਅਮਰੇਲੀ, ਭਾਵਨਗਰ, ਪੋਰਬੰਦਰ, ਗਿਰ ਸੋਮਨਾਥ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਜਿਲ੍ਹਿਆ ਚ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।