ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਵਿਸ਼ਵ ਏਡਜ਼ ਦਿਵਸ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1988 ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਰ ਸਾਲ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਐੱਚ.ਆਈ.ਵੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਐੱਚ.ਆਈ.ਵੀ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਐੱਚ.ਆਈ.ਵੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਹੁੰਗਾਰੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਹਰ ਸਾਲ 1 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਏਡਜ਼ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕ ਐੱਚਆਈਵੀ ਨਾਲ ਜੀ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਮਰਥਨ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਏਡਜ਼-ਸਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕਜੁੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਏਡਜ਼ ਕੀ ਹੈ?
ਏਡਜ਼ ਇਕ ਜਾਨਲੇਵਾ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਚ ਸਮ੍ਹਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਬਹੁਤ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ।
ਏਡਜ਼ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ 'ਐਕੁਆਇਰਡ ਇਮਿਊਨ ਡੈਫੀਸਿਐਂਸੀ ਸਿੰਡਰੋਮ'(The full name of AIDS is Acquired Immune Deficiency Syndrome) ਹੈ। ਇਹ ਅਜਿਹੀ ਨਾਮੁਰਾਦ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਸੀ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਪਤਾ 1981 'ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਖੇ ਲੱਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਲਗਪਗ 8 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (ਡਬਲਿਊਐੱਚਓ) ਦੀ ਇਕ ਗਣਨਾ ਅਨੁਸਾਰ 1,40,000 ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। 20ਵੀਂ ਸਦੀ 'ਚ ਏਡਜ਼ ਅਜਿਹੀ ਬਿਮਾਰੀ ਬਣ ਗਈ, ਜੋ ਮੌਤ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਏਡਜ਼ ਐੱਚਆਈਵੀ ਦੀ ਲਾਗ ਦਾ ਅੰਤਮ ਪੜਾਅ ਹੈ, ਜੋ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਲਾਜ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਐੱਚਆਈਵੀ ਏਡਜ਼ (ਐਕਵਾਇਰਡ ਇਮਯੂਨੋਡਫੀਸ਼ੈਂਸੀ ਸਿੰਡਰੋਮ) ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ 1 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਏਡਜ਼ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏਡਜ਼ ਜਾਂ ਐਕਵਾਇਰਡ ਇਮਯੂਨੋ ਡੈਫੀਸ਼ੈਂਸੀ ਸਿੰਡਰੋਮ ਇੱਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਹਿਊਮਨ ਇਮਯੂਨੋਡਫੀਸ਼ੈਂਸੀ ਵਾਇਰਸ (ਐਚਆਈਵੀ) ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (WHO) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 2019 ਵਿੱਚ 38,000,000 ਲੋਕ HIV ਨਾਲ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ, 1,700,000 ਲੋਕ ਨਵੇਂ HIV ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ 690,000 ਲੋਕ 2019 ਵਿੱਚ HIV-ਸਬੰਧਤ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।
ਐੱਚਆਈਵੀ ਅਤੇ ਏਡਜ਼ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ
ਇਸ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਐਕੁਆਇਰਡ ਇਮਯੂਨੋਡਫੀਸ਼ੀਐਂਸੀ ਸਿੰਡਰੋਮ (ਏਡਜ਼) ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਐੱਚਆਈਵੀ ਦੀ ਲਾਗ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਨਤ ਪੜਾਵਾਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਏਡਜ਼ ਨੂੰ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੌਕਾਪ੍ਰਸਤ ਕੈਂਸਰਾਂ, ਲਾਗਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਲੀਨਿਕਲ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਏਡਜ਼ ਐੱਚ.ਆਈ.ਵੀ. ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ?
ਐਕਵਾਇਰਡ ਇਮਯੂਨੋਡਫੀਸ਼ੀਐਂਸੀ ਸਿੰਡਰੋਮ (ਏਡਜ਼) ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਐੱਚਆਈਵੀ ਦੀ ਲਾਗ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਨਤ ਪੜਾਵਾਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਨਲੇਵਾ ਕੈਂਸਰਾਂ ਜਾਂ "ਅਵਸਰਵਾਦੀ ਲਾਗਾਂ" ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਪਹਿਲਾਂ ਐਂਟੀਰੇਟਰੋਵਾਇਰਲ ਥੈਰੇਪੀ (ਏਆਰਟੀ) ਉਪਲਬਧ ਹੋ ਗਈ। ਹੁਣ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਏਆਰਟੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਐੱਚਆਈਵੀ ਨਾਲ ਰਹਿ ਰਹੇ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਏਡਜ਼ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਵਧਦੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਐੱਚਆਈਵੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਐੱਚਆਈਵੀ ਦੇ ਲੱਛਣ
WHO ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਐੱਚਆਈਵੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਲੱਛਣ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਉਹ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹਨ। ਕੁਝ ਨੂੰ ਬੁਖਾਰ, ਸਿਰ ਦਰਦ, ਧੱਫੜ ਅਤੇ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਖਰਾਸ਼ ਸਮੇਤ ਇਨਫਲੂਐਂਜ਼ਾ ਵਰਗੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਉਦੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਕਰਮਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਬਿਮਾਰੀ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਲੱਛਣ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਜੀਆਂ ਲਿੰਫ ਨੋਡਸ, ਭਾਰ ਘਟਣਾ, ਬੁਖਾਰ, ਦਸਤ ਅਤੇ ਖੰਘ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਐੱਚਆਈਵੀ ਸਰੀਰ ਦੀ ਦੂਜੀਆਂ ਲਾਗਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਲੋਕ ਟੀਬੀ (ਟੀਬੀ), ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੋਕਲ ਮੈਨਿਨਜਾਈਟਿਸ, ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੀ ਲਾਗ ਅਤੇ ਲਿਮਫੋਮਾ ਅਤੇ ਕਾਪੋਸੀ, ਸਾਰਕੋਮਾ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਕੈਂਸਰ ਵਰਗੀ ਜਾਨਲੇਵਾ ਬੀਮਾਰੀ ਵੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।