ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਨਾਇਕ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ (Chandra Shekhar Azad) ਦਾ ਜਨਮ 23 ਜੁਲਾਈ 1906 ਨੂੰ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਲੀਰਾਜਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਝਾਬੂਆ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਹੁਣ ਅਜ਼ਾਦਨਗਰ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਸਿੱਖ ਲਈ ਸੀ ਇਸੇ ਲਈ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿਰਫ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ 1921 ਵਿਚ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਅਸਹਿਯੋਗ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ ਸਨ। ਅਚਾਨਕ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਅਸਹਿਯੋਗ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਜ਼ਾਦ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਆਇਆ ਤੇ ਉਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਰਿਪਬਲੀਕਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦਾ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਏ।
ਜੱਜ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਨਾਮ ਤਾਂ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਆਜ਼ਾਦ
ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਨੂੰ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਜੱਜ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਜੱਜ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਪੂਰੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਕਿਹਾ- ‘ਆਜ਼ਾਦ’। ਜਦੋਂ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “ਆਜ਼ਾਦੀ”। ਜਦੋਂ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਪਤਾ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਨਿਡਰਤਾ ਨਾਲ ਕਿਹਾ "ਜੇਲ੍ਹ"। ਜਵਾਬ ਸੁਣਦਿਆਂ ਜੱਜ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ 15 ਕੋੜੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਦੀ ਪਿੱਠ 'ਤੇ ਕੋੜੇ ਪੈ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹੋਂ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਮਾਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਉਸਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ।
ਸੰਨ 1922 ਵਿਚ ਚੌਰੀ-ਚੌਰਾ ਦੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਅੰਦੋਲਨ ਵਾਪਸ ਲਿਆ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਵੀ ਕਾਂਗਰਸ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਡਿਤ ਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਦ ਬਿਸਮਿਲ, ਸ਼ਚੀਦਿੰਰਨਾਥ ਸਾਨਿਆਲ ਯੋਗੇਸ਼ਚੰਦਰ ਚੈਟਰਜੀ ਨੇ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਲਈ 1924 ਵਿਚ ਇਕ ਪਾਰਟੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਯੂਨੀਅਨ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਨੇ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਲੈ ਲਈ। ਇਨਕਲਾਬੀ ਸੰਗਠਨ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਰਿਪਬਲਿਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (ਐਚਆਰਏ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਦਲ ਗਈ।
ਕਾਕੋਰੀ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਉੱਡ ਗਈ ਸੀ