Earthquake IN UP : ਯੂਪੀ 'ਚ ਦੇਰ ਰਾਤ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਝਟਕੇ,ਲਖਨਊ, ਮੇਰਠ ਸਮੇਤ ਕਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਲੀ ਧਰਤੀ,ਰਿਕਟਰ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ 6.4 ਤੀਬਰਤਾ

ਯੂਪੀ ਵਿੱਚ ਦੇਰ ਰਾਤ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਝਟਕੇ (Strong aftershocks of late night earthquake in UP) ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਲਖਨਊ ਅਤੇ ਮੇਰਠ ਸਮੇਤ ਕਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ 'ਚ ਭੂਚਾਲ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਡਰ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਆ ਗਏ। ਰਿਕਟਰ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ 6.4 ਮਾਪੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦਿੱਲੀ, ਐਨਸੀਆਰ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਤੱਕ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਝਟਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਗਏ।

ਲਖਨਊ:3 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 2:53 ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਆਏ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਠੀਕ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ 3 ਨਵੰਬਰ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 11:34 ਵਜੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਝਟਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ (earthquake in UP ) ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਧਾਨੀ ਲਖਨਊ ਸਮੇਤ ਦਿੱਲੀ ਐਨਸੀਆਰ ਅਤੇ ਪੂਰਵਾਂਚਲ ਦੇ ਕਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਝਟਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਗਏ। 3 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਆਏ ਭੂਚਾਲ 'ਚ ਇੱਕ ਮਿੰਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਧਰਤੀ ਦੋ ਵਾਰ ਕੰਬ ਗਈ, ਜਦਕਿ 3 ਨਵੰਬਰ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਇਆ ਭੂਚਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਨੇਪਾਲ ( epicenter of the earthquake is Nepal) ਵਿੱਚ ਸੀ ਜੋ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੇਠਾਂ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਰਾਜਧਾਨੀ ਲਖਨਊ ਸਮੇਤ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਹਿਸ਼ਤ ਫੈਲ ਗਈ। ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਝਟਕਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੋਕ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਸੜਕ 'ਤੇ ਆ ਗਏ। ਰਿਕਟਰ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ 6.4 ਮਾਪੀ ਗਈ ਹੈ।

ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਐਚਐਫਟੀ ਅਤੇ ਐਮਬੀਟੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ:ਲਖਨਊ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਜੈ ਆਰੀਆ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਭੂਚਾਲ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਪਲੇਟ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਭੂਚਾਲ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਫਰੰਟਲ ਥ੍ਰਸਟ ਅਤੇ ਮੇਨ ਬਾਊਂਡਰੀ ਥ੍ਰਸਟ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੇਠਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਦੂਰ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੇ ਝਟਕੇ ਪਟਨਾ ਤੱਕ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਗਏ।

ਰਿਕਟਰ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ 6.4 ਤੀਬਰਤਾ

ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਆਰੀਆ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭੂਚਾਲ ਆਉਣ ਤੋਂ ਠੀਕ 24 ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ 2 ਨਵੰਬਰ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਨੇਪਾਲ 'ਚ ਡਿਕਟੇਟਰ ਸਕੇਲ 'ਤੇ 3.9 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਭੂਚਾਲ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਫੋਕਸ ਸੀ, ਅਜਿਹੇ ਭੂਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਪਲੇਟਾਂ 'ਤੇ ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਤੀਜਾ ਭੂਚਾਲ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਪਲੇਟਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰੋ. ਆਰੀਆ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਨੇਪਾਲ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਫਰੰਟਲ ਥ੍ਰਸਟ (Himalayan frontal thrust) ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੇਤ ਦੇ ਪੱਥਰ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੰਗਾ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਐਨਾ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸਦੇ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਨੇਪਾਲ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਮੇਨ ਬਾਊਂਡਰੀ ਥ੍ਰਸਟ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਠੋਸ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਭੂਚਾਲ ਕੁਝ ਸਕਿੰਟ ਹੋਰ ਰਹਿੰਦਾ ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਕਾਫੀ ਤਬਾਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ।

ਮੇਰਠ 'ਚ ਵੀ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਝਟਕੇ, ਲੋਕ ਡਰ ਗਏ: ਮੇਰਠ 'ਚ ਦੇਰ ਰਾਤ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਝਟਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਰਿਕਟਰ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ (Earthquake intensity) ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ 6.4 ਮਾਪੀ ਗਈ ਹੈ। ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਝਟਕੇ ਕਰੀਬ ਵੀਹ ਸੈਕਿੰਡ ਤੱਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਆ ਗਏ। ਪ੍ਰੋ. ਅਜੈ ਆਰੀਆ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 3 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਆਏ ਭੂਚਾਲ ਵਾਂਗ ਇਹ ਭੂਚਾਲ ਵੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਡੂੰਘਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਭੂਚਾਲ ਨੂੰ ਸੈਲੋ ਫੋਕਸ ਭੂਚਾਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਭੂਚਾਲ ਮੇਨ ਸੈਂਟਰਲ ਥਰਸਟ ਦੇ ਉੱਪਰ ਆਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਖ਼ਤ ਚੱਟਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਝਟਕਾ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਸੀ।

ਅਗਲੇ 48 ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਲਾਹ: ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਆਰੀਆ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 27 ਸਤੰਬਰ 2023 ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਝਟਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਰਿਕਟਰ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ 2 ਤੋਂ 5.5 ਤੱਕ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ 'ਚ ਨੇਪਾਲ, ਜਾਪਾਨ, ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਚਿਲੀ, ਤਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਝਟਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਗਲੇ 48 ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਚੌਕਸ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਇਸ ਕਾਰਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਭੂਚਾਲ : ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦੇ ਅੰਦਰ 7 ਪਲੇਟਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਖੇਤਰ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਪਲੇਟਾਂ ਟਕਰਾਦੀਆਂ ਹਨ, ਨੂੰ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਾਰ-ਵਾਰ ਟਕਰਾਉਣ ਕਾਰਨ ਪਲੇਟਾਂ ਦੇ ਕੋਨੇ ਝੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਬਾਅ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਲੇਟਾਂ ਟੁੱਟਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੇਠਲੀ ਊਰਜਾ ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਲੱਭਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੜਬੜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭੂਚਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਭੁਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਰਿਕਟਰ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਭੂਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਰਿਕਟਰ ਮੈਗਨੀਟਿਊਡ ਟੈਸਟ ਸਕੇਲ (Richter Magnitude Test Scale) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭੂਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਰਿਕਟਰ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ 1 ਤੋਂ 9 ਤੱਕ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭੂਚਾਲ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭੂਚਾਲ ਦੌਰਾਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀ ਊਰਜਾ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੀਬਰਤਾ ਤੋਂ ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।