ਸ਼ਿਮਲਾ: ਚੀਨ ਦੀ ਵਿਸਤਾਰਵਾਦੀ ਕਰੂਰ ਸੋਚ ਤੋਂ ਹਿਰਾਸ ਹੋ ਕੇ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਨੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲੈਣ ਦਾ ਸੋਚ ਲਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹੀ ਸ਼ਬਦ ਗੂੰਜ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸੀ ਭਰੋਸਾ। ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਾਸ 6 ਦਹਾਕਿਆ ਤੋਂ ਵਧ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ? ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਤਿੱਬਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਤਿੱਬਤ ਦੋਸਤੀ ਵਿੱਚ ਭਰੋਸੇ ਦਾ ਇਹ ਪੁਲ ਲਗਾਤਾਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਬੌਧ ਧਰਮ ਦੀ ਰੁਚੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ਹੀ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਨਤਾ ਵੀ ਇਸ ਧਰਮ ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਚਾਨਣ ਤੋਂ ਲਾਭ ਲੈਣ ਦੀ ਚਾਹਵਾਨ ਹੈ। ਇਸੇ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਦਾ ਮੰਗਲ ਦੇ ਦਿਨ ਮੰਗਲ ਜਨਮਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਅੱਗ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ, ਭਾਰਤ, ਤਿੱਬਤ ਅਤੇ ਖਾਸਕਰ ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਥੈਂਕਯੂ ਇੰਡੀਆ ਦੇ 22 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਿਵਸ
ਚੀਨ ਦੀ ਦਮਨਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਿਟ੍ਟੀ ਛੱਡਣ ਦੇ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋਏ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਆਏ। ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਭਰੋਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਧਰਮ ਗੁਰੂ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਭਾਰਤ ਆਏ ਉਹ ਭਰੋਸਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤ ਠਹਿਰਨ ਦੌਰਾਨ ਦਿਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲਈ 22 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਿਨ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਥੈਂਕਯੂ ਇੰਡੀਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਥੈਂਕਯੂ ਇੰਡੀਆ ਦੇ 22 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਿਵਸ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਸ ਪਾਵਨ ਮਹਿਮਾਨ ਨੂੰ ਬਿਠਾਇਆ ਹੈ ਪਲਕਾਂ 'ਤੇ
ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਪਰ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਖ਼ਾਸ ਲਗਾਅ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਨਾਲ ਹੈ। ਨਾਮ ਅਤੇ ਗੁਣ ਵਜੋਂ, ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਨੇ ਤਿੱਬਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਇੱਥੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਥੱਕੇ ਯਾਤਰੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਪਨਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਮਹਿਮਾਨ ਨੂੰ ਪਲਕਾਂ 'ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਹੈ। ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ, ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਦਾ ਸੰਗ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੋਨੇ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਜਦੋਂ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਪਰਤਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਗਤ ਲਈ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਤਿੱਬਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਵਸਨੀਕ ਵੀ ਆਦਰ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ-ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਤੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ
ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨਿਤ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ 31 ਮਾਰਚ 1959 ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਿਟ੍ਟੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਕੇ ਭਾਰਤ ਆਏ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਆਏ ਹੋਏ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਨੂੰ 60 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵਧ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਬੇਸ਼ੱਕ ਆਪਣੀ ਮਿਟ੍ਟੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹਨ ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਿਟ੍ਟੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਦਰ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਾਤੀ ਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਉੱਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆ ਤੋਂ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਵੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਚੀਨ ਨੇ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਪੰਚਸ਼ੀਲ ਦਾ ਪਾਠ
ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਵਿਸਤਾਰਵਾਦੀ ਚੀਨ ਨੂੰ ਪੰਚਸ਼ੀਲ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਸੀ। ਚੀਨ ਨੂੰ ਇਹ ਪਾਠ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਇਸ ਪਾਠ ਨੂੰ ਪੜਣ ਦਾ ਸੀ। ਚੀਨ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿੱਬਤ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਤੋਂ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ 1959 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਆਏ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਲੈ ਕੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਦੀ ਧਰਤੀ ਰਣੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਨੂੰ ਸ਼ਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੱਤਣ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਪੰਚਸ਼ੀਲ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜਾਉਣਾ ਚਾਇਆ ਪਰ ਚੀਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ 1962 ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਦਿੱਤੇ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਹੀ ਚੀਨ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਉੱਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
14ਵੇਂ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ-ਤਿੱਬਤ ਸਬੰਧ
ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤਿੱਬਤੀਆਂ ਦੇ ਧਰਮ ਗੁਰੂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂਅ ਤੇਨਜ਼ਿਨ ਗਿਆਤਸੋ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਜੁਲਾਈ ਮਹੀਨੇ ਦੀ 6 ਤਰੀਖ ਨੂੰ ਸਾਲ 1935 ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਤੇਨਜ਼ਿਨ ਨੂੰ 13ਵੇਂ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਥੂਬਤੇਨ ਗਿਆਤਸੋ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਿੱਬਤੀਆਂ ਦੀ ਆਧਿਆਤਮਕ ਪਰੰਪਰਾ ਹੀ 14ਵੇਂ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਸੰਕੇਤਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਨਾਲ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੇਨਜਿਨ ਨੂੰ ਪੋਟਾਲਾ ਰਾਜਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਹੋਈ। ਬਦਲਦੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ 50 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਵਿਸਤਾਰ ਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਮੁਲਕ ਚੀਨ ਦੇ ਫੌਜ ਨੇ ਤਿੱਬਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿੰਕਜੇ ਵਿੱਚ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਮਾਹੌਲ ਜਦੋਂ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਹੋਣ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਭਾਂਪਦੇ ਹੋਏ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਦੇ ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਿਹਾਸਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਰਾਏ ਦਿੱਤੀ।