ਹਰਿਦੁਆਰ:ਹਾਲਾਂਕਿ ਹਰਿਦੁਆਰ ਕਈ ਸਿੱਧ ਪੀਠਾਂ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੌਰਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਾਤਾ ਦੇ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਤਿਯੁਗ ਕਾਲ ਦਾ ਮੰਦਿਰ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸਫਾਈ ਦੀ ਦੇਵੀ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮਾਤਾ ਸ਼ੀਤਲਾ ਦੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਮਾਤਾ ਸ਼ੀਤਲਾ ਦੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਰਾਜਾ ਦਕਸ਼ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਸ਼ੀਤਲਾ ਦੇ ਵਰਦਾਨ ਨਾਲ ਮਾਤਾ ਸਤੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਕਨਖਲ, ਰਾਜਾ ਦਕਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸਤੀ ਦੇ ਨਾਨਕੇ ਘਰ ਸਥਿਤ, ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਦਕਸ਼ ਦੀ ਕੁਲ ਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਦਕਸ਼ ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਦਾ ਮੰਦਰ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਾਜਾ ਦਕਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵੀ ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਾਂ ਦੀ ਘੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ 'ਤੇ ਮਾਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਈ ਅਤੇ ਰਾਜਾ ਦਕਸ਼ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ, ਇੱਕ ਵਰਦਾਨ ਵਜੋਂ, ਦੇਵੀ ਨੇ ਮਾਤਾ ਸਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਦਕਸ਼ ਨੂੰ ਜਨਮ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਲੋਕ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਝਾੜਾ ਲਗਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਮਾਂ ਸ਼ੀਤਲਾ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸਵੱਛਤਾ ਦੀ ਦੇਵੀ:ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੇ ਕਨਖਲ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਬੱਚੇ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਲਈ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਆਦਿ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਮੰਨ ਕੇ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਭਗਵਤੀ ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸਫਾਈ ਦੀ ਦੇਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਠੀਕ : ਦੰਤਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਜਵਾਰ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਭੂਤ ਨੇ ਫੜ ਲਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਮਾਂ ਸਤੀ ਨੇ ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲਿਆ ਅਤੇ ਜਵਾਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਅੱਜ ਵੀ ਇਸ ਮੰਦਿਰ 'ਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪ੍ਰਮਾਣ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ ਖੁਦ ਇੱਥੇ ਬੈਠ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਇੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਮਦ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।