ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ:ਸੁਤੰਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਮੌਲਾਨਾ ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਜਨਮ 11 ਨਵੰਬਰ 1888 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਸਤੰਬਰ 2008 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੋਤ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਮੌਲਾਨਾ ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਦਿਨ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦਾ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ।
ਮੌਲਾਨਾ ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ
ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਮੌਲਾਨਾ ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਆਈ.ਆਈ.ਟੀ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ 1951 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਈ.ਆਈ.ਟੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੰਸਥਾ ਬਣ ਗਈ। ਇਹ ਹਰ ਸਾਲ ਉਸ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਵਸ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਇਸ ਦਿਨ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸੈਮੀਨਾਰ, ਸਿੰਪੋਜ਼ੀਆ, ਲੇਖ-ਲਿਖਣ, ਭਾਸ਼ਣ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਤੇ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਮੌਲਾਨਾ ਅਬੁਲ ਆਜ਼ਾਦ ਕਲਾਮ ਕੌਣ ਸਨ?
ਮੌਲਾਨਾ ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ, ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਨੇਤਾ ਸਨ। ਉਹ ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ। ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਆਜ਼ਾਦ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ਤ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਆਗੂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ 1919 ਵਿੱਚ ਅਸਹਿਯੋਗ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਆਜ਼ਾਦ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦਾ ਅਨੁਯਾਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1923 ਅਤੇ ਫਿਰ 1940 ਤੋਂ 1945 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਮੌਲਾਨਾ ਨੇ ਇੰਡੀਆ ਵਿਨਸ ਫ੍ਰੀਡਮ ਅਤੇ ਗ਼ੁਬਾਰ-ਏ-ਖ਼ਾਤਿਰ ਸਮੇਤ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਮੌਲਾਨਾ ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਜਾਮੀਆ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਸਨੇ 1934 ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕੈਂਪਸ ਨੂੰ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਯੋਜਨਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪਸਾਰ 'ਤੇ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ।
ਮਿਆਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਡੋਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ, ਮੌਲਾਨਾ ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਨੇ 28 ਦਸੰਬਰ, 1953 ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਗ੍ਰਾਂਟਸ ਕਮਿਸ਼ਨ (ਯੂਜੀਸੀ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸੰਸਥਾਨ (ਆਈਆਈਟੀ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਸਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ IISc ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਐਂਡ ਪਲੈਨਿੰਗ, ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ (1953), ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ (1954) ਅਤੇ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ (1954) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
11 ਸਤੰਬਰ, 2008 ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੋਤ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰਾਲੇ (MHRD) ਨੇ 11 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸਾਲਾਨਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। MHRD ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਐਮ.ਫਿਲ ਅਤੇ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਲਾਨਾ ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਆਜ਼ਾਦ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।