ਭਿਵਾਨੀ: ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਨੰਬਰ ਇੱਕ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇੱਥੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਸੀ। ਹਰਿਆਣਾ ਵੀ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੂਬਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸੂਬੇ ਦੇ ਕਿਸਾਨ (Expensive well bred buffaloes) ਹੁਣ ਚੰਗੀ ਨਸਲ ਦੀਆਂ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਮੱਝਾਂ ਪਾਲ ਰਹੇ ਹਨ।
ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਕਹਾਵਤ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਦੇ ਘਰ ਕਾਲਾ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਦਾ ਦਿਨ ਦੀਵਾਲੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਰਾਹ ਨਸਲ ਦੀ ਇਹ ਮੱਝ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ। ਭਿਵਾਨੀ ਦੇ ਜੂਈ ਪਿੰਡ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸੰਜੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੱਝ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਪਾਲਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਧਰਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਜੇ ਦੀ ਧਰਮਾ ਮੱਝ ਸਿਰਫ 3 ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ (15 kg of milk) 15 ਕਿੱਲੋ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਧਰਮਾ ਦਾ ਲਾਈਫਸਟਾਈਲ ਹੈ ਲਗਜ਼ਰੀ: ਇਸ ਮੱਝ ਦੀ ਕੀਮਤ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਜਾਣ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਜਾਓਗੇ। ਸੰਜੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਧਰਮਾ ਮੱਝ ਦੀ ਕੀਮਤ 46 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 61 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਵੇਚੇਗਾ। ਕੀਮਤ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਮੱਝ ਨੂੰ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹਰਾ ਚਾਰਾ, ਚੰਗੇ ਅਨਾਜ ਅਤੇ 40 ਕਿੱਲੋ ਗਾਜਰਾਂ ਖੁਆਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਕਿਸੇ ਰਾਜੇ ਜਾਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। (MURRAH BREED BUFFALO)
ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ :ਸੰਜੇ ਦੀ ਧਰਮਾ ਮੱਝ ਨੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਯੂਪੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੇ ਕਈ ਖ਼ਿਤਾਬ ਜਿੱਤੇ ਹਨ। ਧਰਮ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸੰਜੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪਸ਼ੂ ਚਿਕਿਤਸਕ ਰਿਤਿਕ ਵੀ ਧਰਮ ਦੀ ਕਾਫੀ ਤਾਰੀਫ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਡਾਕਟਰ ਰਿਤਿਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਧਰਮ ਸੁੰਦਰਤਾ ਪੱਖੋਂ ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਰਾਣੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਮੱਝ ਸ਼ਾਇਦ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਨਸਲ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਮੱਝ ਹੈ।
ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ: ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਮੱਝਾਂ ਕਾਰਨ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ। ਰਾਜ ਦੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਅਤੇ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਗਊਆਂ ਅਤੇ ਮੱਝਾਂ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਕਈ ਪਸ਼ੂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਵਧੀਆ ਨਸਲ ਦੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਮੁਰਾਹ ਨਸਲ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ : ਕਰਨਾਲ ਦੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਡਾਕਟਰ ਧਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਮੁਰਾਹ ਨਸਲ ਦੀ ਮੱਝ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਮੱਝ ਦੀ ਮੁਰਾਹ ਨਸਲ ਦੂਜੀਆਂ ਮੱਝਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਔਸਤਨ ਮੁਰਾਹ ਮੱਝ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ 15 ਤੋਂ 20 ਲੀਟਰ ਦੁੱਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰੋ ਤਾਂ ਹਰਿਆਣਾ ਮੁਰਾਹ ਨਸਲ ਦੀ ਮੱਝ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ 30 ਲੀਟਰ ਤੱਕ ਦੁੱਧ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਹੈ ਮੁਰਾਹ ਮੱਝ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ : ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਮੱਝ ਦੇ ਸਿੰਗ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਜਲੇਬੀ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੁਰਾਹ ਨਸਲ ਦੀ ਮੱਝ ਦਾ ਕੱਦ 4 ਫੁੱਟ 7 ਇੰਚ ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਭਾਰ 650 ਕਿੱਲੋ ਤੱਕ ਹੈ। ਮੁਰਾਹ ਮੱਝ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਮੱਝ ਦੀ ਮੁਰਾਹ ਨਸਲ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ 8% ਤੱਕ ਫੈਟ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ 40% ਤੱਕ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੱਝ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਆਕਾਰ ਕਾਫੀ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਸਿਰ ਦਾ ਆਕਾਰ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪੂਛ ਲੰਬੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੀ ਦਿੱਖ 'ਚ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਹੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੱਝ ਦਾ ਲੇਵਾ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਰ ਕੋਈ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਕੱਢ ਸਕਦਾ ਹੈ।
‘ਬਾਦਲ’ ਅਤੇ ‘ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ’ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ :ਮੁਰਾਹ ਨਸਲ ਦੀਆਂ ਮੱਝਾਂ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੀ ਕੀਮਤ 25 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਮੱਝ ਦਾ ਨਾਂ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਿੜਵਾੜੀ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ। ਨਰਿੰਦਰ ਮੁਤਾਬਕ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਲਈ 25 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਆਫਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਪਰ ਨਰਿੰਦਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀਪਤ ਵਿੱਚ ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੁਰਾਹ ਨਸਲ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਬਾਦਲ ਹੈ। ਮੱਝ ਦੇ ਮਾਲਕ ਰਵਿੰਦਰ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ 6 ਫੁੱਟ ਲੰਬੀ ਮੱਝ ਨੂੰ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਹੋਰ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਨੇ 10 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੀ ਬੋਲੀ ਲਗਾਈ ਹੈ ਪਰ ਰਵਿੰਦਰ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਚਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ।
