ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਡੈਸਕ: ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਚੀਨ ਨਾਲੋਂ ਤੇਜ਼ੀ (Indian Economy) ਨਾਲ ਵਧੇਗੀ। ਮੋਰਗਨ ਸਟੈਨਲੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ 2022-23 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਪੂਰੇ ਏਸ਼ੀਆ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਵਧੇਗੀ। ਮੋਰਗਨ ਸਟੈਨਲੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੀਡੀਪੀ ਮੌਜੂਦਾ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਔਸਤਨ 7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰਹਿਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਰਥਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮੰਗ ਵੀ ਵਧਣ ਵਾਲੀ ਹੈ।
ਇੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ:
ਅਨਾਜ ਉਤਪਾਦਨ: ਅਨਾਜ ਵਿੱਚ "ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ" ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਭੋਜਨ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1950 ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ੁੱਧ ਨਿਰਯਾਤਕ ਬਣਨ ਤੱਕ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਭੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਅਨਾਜ ਉਤਪਾਦਨ, ਜੋ 1950 ਵਿੱਚ 54.92 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸੀ, 2020-21 ਵਿੱਚ ਵਧ ਕੇ 305.44 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੋ ਗਿਆ। 2021-22 ਦੌਰਾਨ ਅਨਾਜ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਨਾਲੋਂ 23.80 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਵੱਧ ਹੈ।
ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ (ਜੀਡੀਪੀ):ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੀਡੀਪੀ 2.7 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ। 74 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇਹ 135.13 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੈਂਕ ਆਫ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਛੇਵੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਹੈ ਅਤੇ 2031 ਤੱਕ ਤੀਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣਨ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਸਵੀਕਾਰਨਯੋਗ ਤੱਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 1991 ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੀਡੀਪੀ (ਸਥਿਰ ਕੀਮਤਾਂ 'ਤੇ) 10 ਗੁਣਾ ਵਧਿਆ ਹੈ। 2021-22 ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ 8.7 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਿਹਾ।
ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਰੁਪਿਆ: 2013 ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਾਰਵਰਡ ਦੇ ਉਲਟ, ਜੋ ਕਿ US$1 ਤੋਂ ₹1 ਤੱਕ ਸੀ, 1947 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ₹3.30 ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੀ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਿਆ ਯੂ.ਕੇ. ਦੇ ਪੌਂਡ ਸਟਰਲਿੰਗ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਨਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਨਾਲ। US $1 ਅਗਸਤ 2021 ਵਿੱਚ ₹ 74 ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਜਦਕਿ 2022 ਵਿੱਚ US $1 ਹੁਣ 79.67 ਰੁਪਏ ਹੈ।
ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ: ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ (ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਸੰਪਤੀਆਂ ਵਿੱਚ) 1950-51 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ₹1,029 ਕਰੋੜ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਘੱਟ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉਤਪ੍ਰੇਰਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1991 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ $1.2 ਬਿਲੀਅਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਕੋਲ 3 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਆਯਾਤ ਲਈ ਵਿੱਤ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਭੰਡਾਰ ਸੀ। ਸੁਧਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਹੁਣ 46.17 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ - ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਪੰਜਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ 24 ਜੂਨ, 2022 ਤੱਕ US$593.3 ਬਿਲੀਅਨ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ੁੱਧ ਭਵਿੱਖੀ ਸੰਪਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਫੀ ਸਟਾਕ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਕ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ (ਰੂਟ ਦੀ ਲੰਬਾਈ):ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਨੇ ਸਾਰੇ ਰੇਲ ਗੇਜਾਂ ਨੂੰ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨ, ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨਾਂ ਦਾ ਬਿਜਲੀਕਰਨ, ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਭੂਮੀ ਨਾਲ ਜੋੜਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ (IR) ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਰੇਲਵੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰੇਲਵੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ 31 ਮਾਰਚ 2022 ਤੱਕ 67,956 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (42,226 ਮੀਲ) ਦੇ ਕੁੱਲ ਰੂਟ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਆਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਚੌਥੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰੇਲਵੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਰੋਡਵੇਜ਼ (ਲੰਬਾਈ): ਪਿਛਲੇ 75 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਡਵੇਜ਼ ਦਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਸਤਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। 1950 ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 0.4 ਮਿਲੀਅਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਰੋਡਵੇਜ਼ ਸਨ, ਜੋ 2021 ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਕੇ 6.4 ਮਿਲੀਅਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੋ ਗਏ। ਇਹ ਸੜਕ ਮਾਰਗਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਲੰਬਾਈ ਵਿੱਚ 16 ਗੁਣਾ ਵਾਧਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੜਕੀ ਨੈੱਟਵਰਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੜਕੀ ਮਾਰਗ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
ਐਕਸਪ੍ਰੈੱਸਵੇਅ 2020 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੜਕ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦਾ ਲਗਭਗ 2,091 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (1,299 ਮੀਲ) ਬਣਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2022 ਤੱਕ 18,637 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (11,580 ਮੀਲ) ਨਵੇਂ ਐਕਸਪ੍ਰੈੱਸਵੇਅ ਦਾ ਨੈੱਟਵਰਕ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।