ਹੈਦਰਾਬਾਦ:ਕੀ ਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਪਤਨੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਯੋਨ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਪਰਾਧ ਹੈ ? ਦਰਅਸਲ ਇਸ ਸਵਾਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ੋਸਲ ਮੀਡੀਆ ਤੱਕ ਲੋਕ ਵੰਡੇ ਹੋਏ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੀਤੇ ਦਿਨਾਂ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੇਰਲ ਹਾਈਕੋਰਟ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸਵਾਲ ਫਿਰ ਤੋਂ ਉਠ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਖੀਰ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ? ਇਸ ਉੱਤੇ ਇਸ ਦਿਨਾਂ ਕਿਉਂ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਹਨ ?
ਵਿਆਹੁਤਾ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀ ਹੈ ?
ਕਿਸੇ ਮਹਿਲਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਯੋਨ ਸਬੰਧ ਬਣਾਉਣਾ ਬਲਾਤਕਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪਤੀ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਮਰਜੀ ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਸਰੀਰਕ ਸਬੰਧ ਬਣਾਉਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਵਾਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਜਾਂ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਮਾਮਲੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ।
ਫਿਲਹਾਲ ਕਿਉਂ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ?
ਅਗਸਤ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਜਬਰਦਸਤੀ ਯੋਨ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਹਾਈਕੋਰਟ (High Court) ਨੇ ਆਪਣਾ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਹੈ। ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
- ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ- ਪਤਨੀ ਨੇ ਪਤੀ ਉੱਤੇ ਜਬਰਦਸਤੀ ਯੋਨ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣ, ਗੈਰ ਕੁਦਰਤੀ ਯੋਨ ਸੰਬੰਧ ਅਤੇ ਦਹੇਜ ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਏ ਸਨ। ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਮੁਲਜ਼ਮ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵੱਲੋਂ ਪਤੀ ਨੂੰ ਪਤਨੀ ਦੇ ਵੱਲੋਂ ਲਗਾਏ ਗਏ ਬਲਾਤਕਾਰ (Rape) ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਵਿਚੋਂ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕੋਰਟ ਨੇ ਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਜਬਰਦਸਤੀ ਯੋਨ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਨੂੰ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਤੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਗੈਰ ਕੁਦਰਤੀ ਯੋਨ ਸੰਬੰਧ ਅਤੇ ਦਹੇਜ ਦੀ ਮੰਗ ਦਾ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।
- ਮੁੰਬਈ- ਮਹਿਲਾ ਨੇ ਪਤੀ ਉੱਤੇ ਦਹੇਜ ਦੇ ਨਾਲ ਜਬਰਦਸਤੀ ਸੈਕਸ ਕਰਨ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਪਤੀ ਦੇ ਵੱਲੋਂ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮਾਨਤ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਸੈਸ਼ਨ ਕੋਰਟ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੁਲਜ਼ਮ ਵਿਅਕਤੀ ਮਹਿਲਾ ਦਾ ਪਤੀ ਹੈ।
- ਕੇਰਲ - ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੇਰਲ ਦੀ ਫੈਮਿਲੀ ਕੋਰਟ ਅਤੇ ਹਾਈਕੋਰਟ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਤਨੀ ਦੀ ਮਰਜੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਇੱਕ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਕੇਰਲ ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਲਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸਜ਼ਾ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਤਲਾਕ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਫੈਮਿਲੀ ਕੋਰਟ ਨੇ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਜਬਰਦਸਤੀ ਯੋਨ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣਾ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਆਵੇਗਾ। ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਉੱਤੇ 100 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਸਜ਼ਾ, ਜਾਣੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ ਕਨੂੰਨ?
ਰੇਪ ਜਾਂ ਬਲਾਤਕਾਰ (rape)
- ਆਈਪੀਸੀ ਦੀ ਧਾਰਾ 375 ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਮਹਿਲਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਵਿਰੁੱਧ ਜਾਂ ਉਸਦੀ ਮਰਜੀ ਦੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਯੋਨ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਬਲਾਤਕਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।
- ਜੇਕਰ ਯੋਨ ਸੰਬੰਧ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਮਹਿਲਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਕਰੀਬੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੇ ਡਰ ਵੀ ਇਹ ਬਲਾਤਕਾਰ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ।
- ਮਹਿਲਾ ਨੂੰ ਝਾਂਸਾ ਦੇ ਕੇ ਮਾਨਸਿਕ ਹਾਲਤ ਠੀਕ ਨਾ ਹੋਣ ਜਾਂ ਫਿਰ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਹਿਮਤੀ ਮਿਲਣ ਉੱਤੇ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਬਲਾਤਕਾਰ ਹੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
- ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਲੜਕੀ ਦੀ ਉਮਰ 16 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਰਜੀ ਅਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਯੋਨ ਸਬੰਧ ਬਲਾਤਕਾਰ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।
- ਧਾਰਾ 376 ਦੇ ਤਹਿਤ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕਤਮ ਉਮਰ ਕੈਦ ਅਤੇ ਫ਼ਾਂਸੀ ਤੱਕ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਹੈ।
ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਜਾਂ ਵਿਵਾਹਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ (marital rape)
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਅਪਰਾਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਈਪੀਸੀ ਵਿੱਚ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾ ਤਾਂ ਤੈਅ ਹੈ ਪਰ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਸਜ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧ ਵੀ ਹੈ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਾਲ 2017 ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਪਤਨੀ ਦੀ ਉਮਰ 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਸਰੀਰਕ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣਾ ਬਲਾਤਕਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਧਾਰਾ 375 ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਜ਼ਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ
ਭਾਰਤੀ ਸਜਾ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਦੇ ਜਮਾਨੇ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਹੈ। ਜੋ ਸਾਲ 1860 ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਜਿਕਰ ਹੈ। ਜਿਸਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਜੇਕਰ ਪਤੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜਬਰਦਸਤੀ ਸਬੰਧ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਦੀ ਉਮਰ 15 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਲਾਤਕਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਚੌਖਟ ਉੱਤੇ ਦਮ ਤੋੜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਗੱਲ ਸੋਚਣ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਨੇ ਸਾਲ 1991 ਵਿੱਚ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 1932 ਵਿੱਚ ਪੋਲੈਂਡ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਬਣਾ ਜਿਨ੍ਹੇ ਮੈਰਿਟਲ ਰੇਪ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧ ਮੰਨਿਆ ਸੀ। ਉਂਝ ਦੁਨੀਆਭਰ ਵਿੱਚ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਨੂੰ ਚੁਨੌਤੀ ਮਿਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੀਤੇ ਕੁੱਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 100 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਅਪਰਾਧ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ 36 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਮੈਰਿਟਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਅਪਰਾਧ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ।
ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕੀ ਦਲੀਲ਼ ਹੈ ?