ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਡੈਸਕ:ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਭੁਲਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਇਹ ਸਾਲ 1984 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦਾ ਇੱਕ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸੀ। ਇਹ ਆਪਰੇਸ਼ਨ 5 ਜੂਨ ਦੀ ਰਾਤ ਤੋਂ 6 ਜੂਨ ਦੀ ਸਵੇਰ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ। ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਈ। ਇਸ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਜਨਰਲ ਏ ਐਸ ਵੈਦਿਆ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸੀ ਭਿੰਡਰਾਵਾਲੇ: ਰਾਅ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜੀ.ਬੀ.ਐੱਸ. ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਕਾਂਸਪੀਰੇਸੀਜ਼ ਇਨਸਾਈਡ ਸਟੋਰੀ (ਪ੍ਰਭਾਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ) ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸਮਰਥਕ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ। ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਲੰਗਰ ਸਮੱਗਰੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਟਰੱਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲੁਕਾ ਕੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ ਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਬੰਧਤ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਕਾਰਨ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਟਰੱਕਾਂ ਦੀ ਚੈਕਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਸਟੇਨਗਨ ਅਤੇ ਅਸਲਾ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਨੂੰ ਵੀ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਕੋਈ ਠੋਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਹਦੂਦ ਅੰਦਰ ਹੀ ਫੌਜ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸੈਨਿਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ।
ਤਤਕਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਤਿਆਰੀ:ਸਾਲ 1984 ਤੱਕ ‘ਅੰਤਿਮ ਹੱਲ’ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਜਾਮਾ ਪਾਉਂਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਰਫੋਂ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਕੇ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜੀ.ਬੀ ਐੱਸ. ਸਿੱਧੂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦੰਗੇ ਹੋਰ ਸਮਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੇ, ਤਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ।
ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਗਸਤ 2022 ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 22 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ 165 ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਨਿਰੰਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ 39 ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਮਾਰੇ ਗਏ।
ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਟੈਂਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਹੋਈ:25 ਮਈ 1984 ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਥਲ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਏ.ਐਸ. ਵੈਦਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿਵਲ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਫੌਜ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ। 29 ਮਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਵਾਲਾ ਇਲਾਕਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿੱਥੇ ਲਗਭਗ ਹਥਿਆਰਬੰਦ 100 ਭਿੰਡਰਾਵਾਲੇ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਟੈਂਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਸਰਦਾਰ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅਜਿਹਾ (ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ) ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਜੀ.ਬੀ ਐੱਸ. ਸਿੱਧੂ ਲਿਖਦੇਹਨ ਕਿ ਸਰਦਾਰ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਝੂਠੀ ਤਸੱਲੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। 'ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ' ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ 'ਚ ਕੁਝ ਹੀ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਸਰਦਾਰ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਜਲੰਧਰ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਗ੍ਰੈਂਡ ਟਰੰਕ ਰੋਡ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫੌਜਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਵਧਦੇ ਦੇਖਿਆ। ਇਹ ਮੇਰਠ ਦੀ 9ਵੀਂ ਡਵੀਜ਼ਨ ਦੀ ਟੁਕੜੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 30 ਮਈ ਤੱਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸੀ।
ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸਲਾਹ : ਜੀ.ਬੀ ਐੱਸ. ਸਿੱਧੂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਦਿੱਲੀ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਸਰਦਾਰ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਹਾਇਕ ਆਰ.ਕੇ. ਧਵਨ ਅਤੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਉਸੇ ਦੁਪਹਿਰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਮੀਟਿੰਗ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਸੀ ਕਿ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਫੌਜ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਫੌਜ ਨੂੰ ਨਾ ਜਾਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲਣਗੇ।
ਸਰਦਾਰ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਤੇ ਹੈਰਾਨੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਿਆਂ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਸਰਦਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਮੈਂ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਗਲਤੀ ਕਰਾਂਗੀ?" ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ 29 ਮਈ ਨੂੰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਪਰਤੇ, ਪਰ ਛੇਤੀ ਹੀ 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ' ਦੀ ਭਿਆਨਕਤਾ ਨਤੀਜੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਗਏ।
